Obchody 135. rocznicy urodzin Bronisława Piłsudskiego w jego stronach ojczystych

Zesłaniec, katorżnik, słynny w świecie uczony - wytrawny badacz tubylczych kultur Sachalinu, autor „Dzieł Zebranych”, Bronisław Piłsudski urodził się 21 października 1866 r. w Zułowie na Litwie i ochrzczony został w pobliskim kościele Sorokpolskim w Powiewiórce. Był starszym bratem I Marszałka Polski.

Zułów - dawny majątek Michałowskich

Ród Piłsudskich wywodził się ze Żmudzi, gdzie, oprócz majątku rodowego Piłsudy, mieli też inne ogromne dobra. Pieczętowali się herbem Kościesza odmienna. Zułów był majątkiem matki Bronisława Piłsudskiego, Marii z Billewiczów, odziedziczyła go po dziadku, Joachimie Michałowskim. Billewicze, jak i Piłsudscy, pochodzili ze Żmudzi, pieczętowali się herbem Mogiła. Michałowscy pochodzili spod Czerska na Mazowszu. Byli jednak z rodu Bonieckich herbu Bończa (według Herbarza Uruskiego). Od książąt mazowieckich otrzymali w 1389 r. Michałów w ziemi czerskiej, od którego wzięli nazwisko. W XVI w. używali już herbu Jasieńczyk i przydomku Warsz (np. Jakób Warsz z Michałowa w 1500 r.). Przydomkiem tym posługiwali się jeszcze w wieku XVII. Herbu jednak nie trzymali się jednego, pieczętując się, oprócz głównego swego Jasieńczyka i herbem Trzaska, i Porajem, i herbem Poraj - Jasieńczyk, a także herbem Łada. Wielu Michałowskich służyło wojskowo. Rozeszli się Michałowscy szeroko po całej Polsce i rozrodzeni byli (i są) - na Podlasiu i na Podolu, w Małopolsce i na Litwie. Michałowscy litewscy używali herbu własnego, zwanego Jasieńczyk odmienny (według Herbarza Bohdanowicza-Dworzeckiego).

Z litewskich Michałowskich słynny był Józef, syn Franciszka i Teresy, urodzony w 1770 r., podporucznik wojsk litewskich (1790), porucznik (1792), pułkownik i dowódca 4 pułku pieszych wojsk Księstwa Warszawskiego, (w 1815 r. został on baronem francuskim).

Do Michałowskich należały na Litwie majątki Suginty i Zułów. Z początkiem XIX w. ich właścicielem był Joachim Michałowski, przyszły pradziad Bronisława Piłsudskiego...

Maria i Józef Wincenty Piłsudscy, rodzice Bronisława, ślub brali w Teneniach na Żmudzi w 1863 r. W Zułowie zamieszkali w 1864 r. W 1875 roku dwór w Zułowie spłonął, liczna rodzina Piłsudskich była zmuszona przenieść się do Wilna. Do Zułowa młodzi Piłsudscy przyjeżdżali na święta i wakacje (mieszkali wtenczas w oficynie). Maria i Józef Wincenty Piłsudscy mieli dwanaścioro dzieci.

21 października 2001, uroczystości w Powiewiórce i Zułowie

W dniu 135. rocznicy urodzin Bronisława Piłsudskiego - 21 października 2001, o godz. 9, w kościele Sorokpolskim w Powiewiórce rozpoczęła się Msza św. w intencji „Bronisia”. Przybyli na nią również mieszkańcy z pobliskich okolic, miasteczek, wsi (z Podbrodzia, Zułowa i in.) oraz z Wilna. Portret Bronisława Piłsudskiego, udekorowany jesiennymi złocistymi kwiatami (uwielbiał jesień) ustawiono w bocznym ołtarzu Świętej Trójcy, przy starej chrzcielnicy, obok Księgi Osób Honorowych. Do Księgi tej wpisał się w 2000 r. wnuk Bronisława Piłsudskiego z ajunskiego małżeństwa Kazuyasu Kimura i wnuk cioteczny Tadeusz Kadenacy - z siostry „Bronisia” Zofii Kadenacowej. (Kazuyasu Kimura i Tadeusz Kadenacy z córką Aldoną przebywali w roku ubiegłym na Litwie w charakterze bohaterów filmu o Bronisławie Piłsudskim i jego związkach rodzinnych, pokoleniowych; film pt. „Więzy krwi, które przetrwały sto lat” w reżyserii Tomoko Fujiwara nakręciła japońska TV, jego premierowa emisja w telewizji NHK-BS-1 odbyła się w Japonii 17 grudnia 2000 r.).

W czasie trwania Mszy św. w intencji Syna Święciańskiej Ziemi wspaniale zlały się dźwięki muzyczne organów, skrzypiec ze śpiewem chóru kobiecego. Pełny koncert (solo) dał jeden z najznakomitszych skrzypków litewskich, kierownik artystyczny młodzieżowego zespołu smyczkowego im. M.K. ćiurlionisa wileńskiej Szkoły Sztuk Pięknych, pedagog akademicki tejże szkoły Andrzej Krewniewicz (koncert na cześć „Bronisia” maestro dał gratisowo). W sukurs mu szli młodzi wykonawcy - trio - absolwenci Szkoły Sztuk Pięknych w Podbrodziu, skrzypkowie Danielius Genys i Ramúnas Vakétis razem ze swoją nauczycielką (klasa skrzypiec) Margaritą Matiuszonok (również wystąpili gratisowo).

Po zakończeniu Mszy św. w kościele odbyła się druga część koncertu, na który złożyły się utwory stosowne do „potrzeby chwili”, czyli do treści listów pisanych przez „Bronisia” do ojca i rodzeństwa. Fragmenty listów, pisanych po polsku, przeczytano przed zgromadzoną tłumnie ludnością miejscową oraz gośćmi z Wilna. (Kopie tych listów udostępnił na użytek imprezy, przebywający w końcu września i w początkach października br. w Wilnie japoński badacz życia i dorobku naukowego Bronisława Piłsudskiego, prof. Koichi Inoue).

Wiązanka z białych lilii i czerwonych róż na rzece Mera...

„Droga Zuleczko - pisał z zesłania Bronisław Piłsudski do siostry, Zofii Kadenacowej - zeznaję, że byłem zbyt rozpieszczony, przyzwyczaiłem się do przywiązania wzajemnego, do serdecznego pożycia, lecz nie do walki, do umienia postawić na swojem. Jestem marzycielem, lecz nie człowiekiem czynu. Zacznę co i prędko stygnę. Wszystko wychodzi nie tak, jak mi marzyło się z początku. To ochładza mój zapał. Do równowagi mogą mię przyprowadzić muzyka, przyroda i dzieci. Uspokajające tony tak i rozmiękczają duszę, rozwiewają ciężkie myśli (...) Wiesz co, ja mam projekt nauczyć się grać na skrzypcach (...) Tak chciałoby się grać dobrze, umieć wylać całe swe uczucia w muzykę (...) ...”

Ciąg dalszy widowiska muzycznego odbył się w Zułowie. Młodzi skrzypkowie z Podbrodzia dali koncert pod starymi drzewami, na resztkach dawnego plateau. Na jednym z drzew zawieszono portret „Bronisia” przystrojony kwiatami.

Końcowym akcentem imprezy było złożenie wiązanki z białych lilii i czerwonych róż na rzece Mera. Uczestnicy przedsięwzięcia wyrazili nadzieję, że w niedalekiej przyszłości wystawi się tu pomnik Bronisławowi Piłsudskiemu, autorowi „Krzyży litewskich” (pomnik „paniczowi z Zułowa” wystawiono w Rosji, w Jużno-Sachalińsku w 1991 r. - w 125. rocznicę Jego urodzin).

Imprezę poświęconą wybitnemu etnografowi, etnologowi Bronisławowi Piłsudskiemu zorganizowano w Litwie pierwszy raz. Pierwsza na Litwie wzmianka o Nim w postaci wydawniczej pojawiła się w 1995 r. w książeczce pt. „Piorun, jezioro czerwone” (ukazała się nakładem Wydawnictwa Polskiego w Wilnie - „Magazyn Wileński”). W ramach obchodów 135. rocznicy urodzin Bronisława Piłsudskiego, egzemplarze „Pioruna...” trafiły pod strzechy parafian Sorokpolskiego kościoła w Powiewiórce (egzemplarze ofiarowało za gratis Wydawnictwo Polskie w Wilnie).

Alwida A. Bajor

Wstecz