Wybory parlamentarne w Polsce

Do „Magazynu Wileńskiego” zwrócili się przedstawiciele Sojuszu Lewicy Demokratycznej z prośbą opublikowania tez przedwyborczych, które określają wizję tej partii odnośnie przyszłej współpracy Rzeczpospolitej z Polonią i Polakami za granicą. Zamieszczając nadesłany materiał mamy nadzieję, że inne partie polityczne, biorące udział w wyborach, również zechcą skorzystać z naszych łamów, mimo że absolutna większość Polaków na Litwie nie ma uprawnienia do bezpośredniego udziału w wyborach w Polsce. Ale pismo nasze jest czytane również w środowiskach kresowych w Polsce i w wielu innych krajach świata. Wszystkim nam nie jest obojętny los Polski, jej rządy, kierunki rozwoju, postęp, współpraca z Polakami za granicą. W ramach swoich możliwości chcielibyśmy w jakiś sposób przyczynić się do sukcesu tych wyborów, by naszą wspólną Polską rządzono sprawiedliwie, by zawsze nie tylko pamiętała o trzeciej części Narodu przebywającego na obczyźnie, w innych krajach, ale też chciała i potrafiła współpracować ze wszystkimi Polakami niezależnie od miejsca ich zamieszkania, by nie odtrącała, a chciała przywołać, zespolić i zmobilizować do działania na rzecz swej Ojczyzny.

Gdyby ktoś z naszych Czytelników miał pewne uwagi, propozycje, pytania co do publikowanych materiałów, chętnie prześlemy je do sztabów wyborczych odpowiednich partii. Jeżeli ktoś zechciałby z uzasadnieniem wypowiedzieć się dlaczego będzie głosował (czy też nawołuje do tego innych) na tę czy inną partię - nic nie stoi na przeszkodzie, byśmy to również opublikowali, zarówno na łamach pisma, jak też w internecie oraz innej prasie polonijnej. Może udałoby się nam stworzyć pewne „lobby kresowe”, sformułować postulaty, o które po wyborach moglibyśmy się upomnieć. Przecież razem jest nas kilka milionów, a to siła potężna w każdych wyborach.

1. Obecny rząd przywiązuje małą wagę do rozwoju współpracy z Polonią i środowiskami polskimi za granicą, mimo że żyje tam około 17 milionów osób deklarujących polskie pochodzenie, a około 40 proc. obywateli RP ma związki rodzinne z rozsianą po świecie Polonią. Brakuje dotychczas długofalowej, stabilnej polityki, o czym świadczą chociażby konflikty z największymi organizacjami polonijnymi na świecie, głównie w Stanach Zjednoczonych i Ameryce Południowej, mimo pozytywnej roli jaką odegrała Polonia amerykańska w przyjęciu Polski do NATO. Celem właściwej polityki powinna być ochrona i umocnienie pozycji społeczności polskich w krajach osiedlenia, umocnienie kontaktów polskiej diaspory z Polską, kształtowanie propolskiego lobby za granicą i w konsekwencji promocja Polski przez środowiska polonijne. Działania rządu, a raczej ich brak, stworzyły sytuacje dezorientacji w środowiskach polonijnych, co do intencji rządzących, a ponadto poczucie niedoceniania i lekceważenia środowisk polonijnych przez władze RP.

2. Funkcjonujące struktury administracji państwowej, powołane w oparciu o ustawę o działach administracji rządowej z 1997 roku, zajmujące się sprawami Polonii nie spełniają swojej roli. Jest to wynikiem m. in. rozdrobnienia kompetencji merytorycznych i finansowych oraz wielości instytucji zajmujących się tą problematyką.

Brak koordynacji jest przyczyną nieskuteczności ponoszonych wydatków. Zbyt duże sumy pochłaniają koszty administracyjne różnych fundacji i stowarzyszeń pośredniczących, a także niekompetencja i niefrasobliwość w dysponowaniu funduszami państwowymi.

3. W przeciwieństwie do władz centralnych powstało wiele inicjatyw samorządowych, których celem jest współpraca z rodakami za granicą. Uzyskują one społeczną akceptację. Dlatego Zespół uważa, że inicjatywy samorządów wymagają większego wsparcia merytorycznego, informacyjnego i materialnego ze strony rządu.

4. Zobowiązania Polski wobec Polaków za granicą wynikają z Konstytucji. Artykuł 6 (pkt. 2) stwierdza: „Rzeczpospolita Polska udziela pomocy Polakom zamieszkałym za granicą w zachowaniu ich związków z narodowym dziedzictwem kulturalnym”.

Zachodzi konieczność prawidłowego umocowania instytucji, która całościowo zajęłaby się sprawami Polonii i Polaków za granicą, łącznie z prawem decyzji o wydatkach na te cele. Zespół proponuje wzmocnienie kompetencji Międzyresortowego Zespołu ds. Polonii i Polaków za Granicą, działającego przy Ministerstwie Spraw Zagranicznych. Międzyresortowym Zespołem powinien kierować Sekretarz Stanu, który byłby jednocześnie pełnomocnikiem rządu do spraw współpracy z Polonią i Polakami za granicą.

5. Dotychczas wydawane środki nie spełniają funkcji inspirujących, zmierzających do wzmocnienia pozycji materialnej środowisk polonijnych i uczynienia z nich pomostu w rozwoju związków ekonomicznych państwa zamieszkania z Polską. Spełniają one tylko funkcje opiekuńcze. Proponujemy powołanie funduszu gwarancyjnego z co najmniej połowy środków dotychczas wydawanych na cele polonijne przez Senat, na wzór Funduszu Rozwoju Społecznego Rady Europy. Pozwoliłoby to rozwijać inicjatywy ekonomiczne środowisk polonijnych i polskich za granicą, a także współpracę gospodarczą z Polską. Gwarancje handlowe i nisko oprocentowane kredyty kreowałyby rozwój małych i średnich przedsiębiorstw powiązanych z gospodarką w kraju. Fundusz stworzyłby możliwość finansowego zaangażowania Polonii na całym świecie w pomoc Polakom na Wschodzie. Byłby także skutecznym instrumentem w dyspozycji Międzyresortowego Zespołu ds. Polonii i Polaków za Granicą.

6. Zespół proponuje stworzenie systemu pomocy finansowej dla młodzieży polskiej z zagranicy, wspomagającego podejmowanie studiów w krajach zamieszkania, zamiast - jak to jest obecnie - promowania studiów w Polsce. W Polsce organizowane byłyby jedynie kursy dokształcające, praktyki i studia podyplomowe. Obecny system powoduje, że większość kończących studia pozostaje w Polsce. Nie realizujemy zatem założonych celów: zamiast wzmacniać środowiska polonijne ekonomicznie i intelektualnie, osłabiamy je poprzez przyczynianie się do migracji ludzi wykształconych.

7. Zespół uważa, że należy podjąć pracę koncepcyjną nad opracowaniem instytucji reprezentacji Polaków z zagranicy w Polsce, wzorem podobnych instytucji istniejących w wielu krajach europejskich.

8. Rząd RP winien respektować prawo osób narodowości i pochodzenia polskiego do wyboru Polski jako kraju stałego zamieszkania oraz prawo do uzyskania polskiego obywatelstwa. Stosownie do art. 12 ust. 4 Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych, każdy obywatel danego państwa oraz inna osoba mogąca uważać dany kraj za własny ma bezwzględne prawo do powrotu do tego kraju. Repatriacja od kilku lat stała się trwałym elementem polityki wobec Polonii. W obecnej sytuacji ekonomicznej Polski trwałym elementem pozostają także koszty związane z repatriacją i adaptacją do życia w Polsce. Dlatego też sam proces repatriacji powinien być prowadzony stopniowo. Wiele osób, które podjęły decyzję o repatriacji i zamieszkały w Polsce, czuje się zawiedzione. Można odnieść wrażenie, że przed podjęciem decyzji nie były dostatecznie poinformowane o realiach życia w Polsce.

Zasadne wydaje się powołanie w Urzędzie Rzecznika Praw Obywatelskich także rzecznika praw osób polskiego pochodzenia, który stanowiłby instancję odwoławczą dla osób starających się o repatriację.

9. Przyjęcie proponowanych rozwiązań - poza samą repatriacją - nie spowoduje dodatkowych obciążeń finansowych, a tylko zracjonalizuje wydatkowanie publicznych funduszy.

Zarazem należy podkreślić, że proponowane zmiany stwarzają okazję pogłębienia i zintensyfikowania współpracy z Polonią, zarówno w wymiarze merytorycznym, jak i finansowym, co - w połączeniu z proponowanymi reformami - wydatnie przyczyni się do poprawy stosunków Polonii z Polską.