W sprawie strategicznego projektu rozwoju oświaty polskiej mniejszości narodowej na Litwie

Związek Polaków na Litwie, Stowarzyszenie Nauczycieli Szkół Polskich „Macierz Szkolna” oraz Akcja Wyborcza ustosunkowały się do projektu dokumentu dotyczącego oświaty polskiej mniejszości narodowej.

Konstatując, że projekt zawiera wiele informacji o szkolnictwie polskim na Litwie, autorzy dopełnienia zwracają uwagę na to, że cały materiał statystyczny kończy się rokiem 2001, dlatego uważają za niezbędne dopełnić go danymi roku 2002. Posługując się statystyką wskazywać nie tylko liczbę uczniów w polskich szkołach i klasach, ale też wyróżnić ich liczbę w klasach pierwszych; pokazać dynamikę ich rozwoju w stosunku do innych szkół. Mówiąc o środkach przeznaczanych na renowację szkół polskich, proponuje się porównać - w procentach lub sumach pieniężnych - jakie środki na ten cel otrzymują szkoły z niepolskim językiem nauczania. W kwestii podręczników, należałoby wymienić konkretne tytuły, jakie już się ukazały z zaplanowanych na rok 2002 - jest koniec roku. Autorzy proponują wyszczególnić problem braku podręczników dla szkół z polskim językiem nauczania oraz podkreślić, że w tegorocznym zamówieniu nie było ani jednej pozycji dla klas 11-12, z wyjątkiem podręcznika do języka ojczystego.

Autorzy dopełnień konstatują, że w projekcie nie ma wyraźnie wyznaczonej strategii rozwoju szkół z polskim językiem nauczania, dlatego rozdział IV proponują zatytułować: „Podstawowe kierunki rozwoju oświaty polskiej mniejszości narodowej”. W tym rozdziale skonkretyzować poszczególne zagadnienia.

Zakładając, że podstawowe kierunki rozwoju oświaty Polaków na Litwie są tworzone i rozwijane zgodnie z ogólnymi zasadami reformy oświaty, wyrażonymi w koncepcji oświaty na Litwie i obejmującymi cały system oświaty republiki, przedstawiciele społeczności polskiej proponują, by nadal rodzice mogli decydować o tym, do szkoły z jakim językiem nauczania ma pójść ich dziecko, poczynając od przedszkola i kończąc klasą maturalną - zgodnie z zatwierdzonymi 16 stycznia 2002 roku Zasadami oświaty mniejszości narodowych w punkcie 10.7.1. Taką zasadę proponuje się uprawomocnić również w nowej redakcji Ustawy o oświacie RL.

Samorządy, uwzględniając specyfikę regionu oraz rozkład placówek oświatowych, mają regulować ich sieć, kierując się ogólnymi zasadami oraz tym, by każdej grupie wiekowej zapewnić możliwość kształcenia. Sieć placówek oświatowych z polskim językiem nauczania przekształcana ma być w ten sposób, by kompletując mniejsze klasy (grupy) nie likwidować jednocześnie i nie obniżać statusu placówki bez zgody na to rodziców i miejscowej społeczności polskiej.

Analizując przekształcenia sieci szkół kraju, autorzy proponują umacniać szkoły ogólnokształcące. Optymalnie wykorzystywać pomieszczenia i posiadane zarówno materialne jak i intelektualne zasoby. Szkoła ma być otwarta dla dzieci i dorosłych, dla miejscowej społeczności jako centrum oświaty, kultury i pracy socjalnej.

Proponuje się do projektu wpisać założenie zachęty do tworzenia gimnazjów z polskim językiem nauczania, a w szkołach ogólnokształcących - wczesnoszkolnych i przedszkolnych, specjalnej troski i zmianowych klas dla młodzieży i dorosłych oraz wprowadzać programy nieformalnej oświaty dla dzieci i dorosłych. W niewykorzystywanych przez szkoły pomieszczeniach zachęcać do tworzenia żłobków i przedszkoli, przedszkoli-szkół, przeróżnych ośrodków opieki. W celu poprawienia bytu nauczycieli, zakładać dla nauczycieli mieszkania służbowe, a także zadbać o pomieszczenia dla organizacji o kierunku działalności kulturalnej, klubów, bibliotek, świetlic.

Wszystko to ma ścisły związek z urozmaiceniem świadczonych usług oświatowych, tworzeniem nowych miejsc pracy, zdobywaniem wyższych kwalifikacji pedagogicznych i przyciąganiem nowych specjalistów.

Działacze organizacji społecznych zwracają uwagę na to, by były refundowane różnice wydatków na realizację planów nauczania w szkołach mniejszości. Apelują o udokładnienie metodyki naliczania koszyka uczniowskiego oraz jego wielkości, biorąc pod uwagę nie tylko różnice godzin, ale też dodatkowe wydatki na tłumaczenie podręczników i ich wydawanie.

Konstatując, że wydane zostały wszystkie podręczniki z języka ojczystego dla klas 1-12 i przetłumaczono niemało pozycji przedmiotowych oraz pomocy naukowych, proponuje się zatwierdzić zasady, iż szkoły polskie uzgadniają ze sobą zamówienia na podręczniki dla klas 1-12, a władze znajdą możliwość zrefundować różnicę w wydawaniu potrzebnych pozycji. Proponuje się też szkoły z polskim językiem nauczania zaopatrywać w środki dydaktyczne, materiały wideo i audio sprowadzane z Polski i odpowiadające założeniom programów republiki.

Podkreślając rolę języka ojczystego w kształtowaniu osobowości, zakłada się wprowadzenie obowiązkowego zaliczenia i egzaminu z języka ojczystego, którego ocena jest wpisywana do świadectwa dojrzałości. Chcąc otrzymać świadectwo dojrzałości, uczeń powinien mieć roczne oceny dostateczne.

W sprawie ujednoliconego egzaminu z języka litewskiego, proponuje się wprowadzenie go po zmianie programów nauczania oraz wprowadzeniu ich w życie. Dla osiągnięcia tego celu ma być ustalony etap przejściowy oraz kontrolny sprawdzian.

W celu efektywnego przygotowania oraz podnoszenia kwalifikacji pedagogów szkół z polskim językiem wykładowym, proponuje się przeanalizowanie realnego zapotrzebowania poszczególnych specjalistów do roku 2010; określenie brakujących przedmiotowców i opracowanie sposobów rozwiązania problemów z kadrą. Proponuje się też popierać międzynarodowe projekty podnoszenia kwalifikacji pedagogów; wymiany pedagogów Polski i Litwy oraz rozwijać wszelkie inne formy doskonalenia nauczycieli.

Powyżej wymienione kwestie zostały uzgodnione i podpisane przez prezesa „Macierzy Szkolnej” Józefa Kwiatkowskiego, prezesa ZPL Michała Mackiewicza oraz prezesa AWPL Waldemara Tomaszewskiego i skierowane do Ministerstwa Oświaty i Nauki RL dnia 12 grudnia 2002 roku.