Sytuacja jest tak groteskowa, że nawet przestaje być śmieszna. Gdy w lipcowym felietonie zapowiadałam, że Williams International może sprzedać swoje udziały w koncernie Mažeikiu nafta, w najśmielszych prognozach nie przypuszczałam, że nastąpi to już w sierpniu. Podobnie jak nie przypuszczałam, że sprawdzą się moje prześmiewcze przepowiednie, iż w roli nabywcy może wystąpić koncern rosyjski... Pomyliłam się tylko co do jednego szczegółu: udziały Amerykanów kupił nie LUKoil a Jukos.

I chwała Bogu, że nie LUKoil, bo z tego, co obecnie wygadują konserwatyści, wynika, że w tej całej umowie z Williamsem w gruncie rzeczy nie chodziło o przekształcenie kompleksu naftowego w dochodowy, tylko o ucieczkę przed rosyjskim gigantem. Ucieczkę za wszelką cenę. Nawet za cenę ponad 911 milionów litów (nie mówiąc już o państwowym długu w wysokości 1,7 mld Lt), które zapłaciliśmy za to, że gościliśmy w Możejkach Amerykanów, fajnych w gruncie rzeczy chłopaków, wszak swoją obecnością dodali splendoru zapyziałej mieścinie i ożywili działalność agencji towarzyskich.

Mój ulubiony polityk, do niedawna zagorzały fan „williamsów”, Vytautas Landsbergis zapytany w trakcie skandalu, co sądzi o wynikłej sytuacji, syknął jak zawsze „jednoznacznie i błyskotliwie”: „A co, może już wówczas należało wszystko oddać LUKoil’owi? Niech no ktoś odpowie na to proste pytanie, czy byłoby lepiej?”. Odpowiadam: nie ma żadnych przesłanek pozwalających snuć prognozy, że byłoby gorzej. Poza tym śmiem twierdzić, że temu, kogo rabują, jest ganz egal, kto go okrada – Rosjanie, Amerykanie, Arabowie czy ewentualnie Mongołowie. Nie rozumiem więc, dlaczego szef konserwatystów próbuje nam wmówić, że amerykańska „dżuma” jest jednak lepsza od rosyjskiej „cholery”. Tym bardziej, że „dżumę” już nam zafundowano, a uroków „cholery” przyjdzie nam jeszcze doświadczyć... zakładając najczarniejszy scenariusz, wg którego Rosjanie będą gorsi od Amerykanów. Poza tym od 1999 roku krążą pogłoski, że poza tymi dwiema przypadłościami, za jakie w oczach Landsbergisa uchodzą dziś zarówno Williams jak i LUKoil, moglibyśmy jeszcze wybierać z listy innych, takich jak Statoil, Shell, Texaco, ale nie daliśmy im szansy ogłaszając uczciwy przetarg.

Jednak w tej całej historii najbardziej oburza nie jej skandaliczny finał, który był do przewidzenia i nawet nie to, że Williams negocjacje z Jukos prowadził w ścisłej tajemnicy przed litewskim rządem, lecz buta i bezczelność konserwatystów. W każdym normalnym kraju partia, która przeforsowałaby taką rujnującą dla państwa i w dodatku zakończoną hiperskandalem umowę, uważałaby się za ugotowaną po wieki wieków. Poszczególni jej przedstawiciele na zawsze żegnaliby się z karierami politycznymi, wkładali wory pokutne i walili się wobec narodu w piersi tak, że aż by huczało. Nasi nie! Szef konserwatystów nie raczył ustąpić nawet ze stanowiska przywódcy partii. Mało tego, nieoczekiwanie zwołał posiedzenie Rady Związku Ojczyzny, która zadecydowała, że kolejny zjazd partii odbędzie się dopiero w marcu przyszłego roku. W tej sytuacji ewentualny następca „tetušisa”, jak kąśliwie nazywają Landsbergisa dziennikarze, Andrius Kubilius pożegnał się z nadzieją objęcia kierownictwa ZO, a i z nadzieją zwycięstwa w wyborach prezydenckich również. Bowiem osoba „tatuśka”, szczególnie w świetle ostatnich wydarzeń, dyskredytuje konserwatystów w oczach wyborców jak dżuma z cholerą razem wzięte. W tej sytuacji wycofanie z kampanii wyborczej kandydatury Kubiliusa i zadeklarowanie poparcia dla Valdasa Adamkusa należy uznać za jedyne rozsądne posunięcie, jakie ostatnio wykonali przedstawiciele Związku Ojczyzny. Bo tak naprawdę rozwój sytuacji sugeruje, że konserwatystom Williams wyraźnie padł na mózg, bo usiłują popełnić polityczne charakiri serwując obywatelom kretyńskie pomysły i wykręty. Wystąpili, na przykład, jako stronnicy ponownej nacjonalizacji Mažeikiu nafta. Wymyślili otóż sobie, że rząd Brazauskasa powinien odkupić od Amerykanów ich udziały w koncernie. Nieważne, że tamci wołają o 10 milionów dolarów drożej, niż sami zapłacili. Wszak tych dziesięć „zielonych patyków” to drobna kwota w porównaniu z ciężkimi milionami „waszyngtonów”, które już zapłaciliśmy za wątpliwą przyjemność goszczenia Williamsa. W gruncie rzeczy konserwatyści nie są aż takimi kretynami, by serio traktować własną propozycję. Poszukują kozła ofiarnego do zrzucenia odpowiedzialności za skutki własnego gospodarczego rozrabiactwa. Będą się niebawem darli, że powodem wszystkich klęsk Mažeikiu nafta jest rząd Brazauskasa, który zamiast kupić u Amerykanów ich udziały, pozwolił to zrobić „przebrzydłym Ruskim”. Dowodem na to, że konserwatyści szukają winnego po lewej stronie sceny politycznej jest niedawny telewizyjny popis intelektualnej kolubryny Związku Ojczyzny Rasy Juknevičiené. Ta równie bezczelna co odważna dama (gdy konserwatyści mocno narozrabiają, tylko ona ma odwagę publicznie w imieniu partii się odstrzeliwać) oświadczyła, że: „Jeszcze nie wiadomo, kto jest odpowiedzialny za tę całą aferę z Williamsem. Williams wszedł na Litwę za rządów konserwatystów, a wycofuje się za rządów lewicy, więc nie wiadomo czy nie zostaną ujawnione jakieś podskórne wątki tego wycofania” – obwieściła w TV madame Juknevičiené wprawiając w osłupienie nie tylko swoich lewicowych adwersarzy, ale też tysiące telewidzów. Konserwatyści w swojej obronie stosują też politykę, którą można określić rosyjskim zwrotem: „sam durak”, a ściślej mówiąc: „sam wor”. Gdy Konfederacja Przedsiębiorców-Pracodawców rozpowszechniło oświadczenie, w którym zażądało rozliczenia osób protegujących w swoim czasie Williams International, konserwatyści w odpowiedzi huknęli: „łapaj złodzieja!”. Klepnęli mianowicie oświadczonko, w którym oskarżyli szefa KPP Wiktora Uspaskicha o to, że jego firma Jangila do litewskiego budżetu nie zapłaciła 270 milionów litów podatku, a to „więcej niż koszta zarządzania koncernem Mažeikiu nafta, jakie pobrał Williams”.

Naiwnością byłoby sądzić, że czyni to bez uzgodnienia z wyżej wymienionym. Tak naprawdę wywody Uspaskicha skierowane są nie do Paulauskasa jeno do elektoratu socjalliberałów. Chociaż zarówno Algirdas Brazauskas jak i Arturas Paulauskas od kilku miesięcy krygowali się jak dwie panienki, wszyscy zrozumieli, że żaden z nich nie pali się do kandydowania na prezydenta. Rzeczywiście chcą zachować swoje obecne stanowiska, boją się też prawdopodobnie nadszarpnąć swoje autorytety ewentualną przegraną, poza tym zdają sobie sprawę, że władza prezydencka na Litwie w rzeczy samej ogranicza się do reprezentowania Litwy za granicą i nienachalnych prób wetowania tego, na co szef państwa nie ma wpływu, za to mają wpływ szef rządu i Sejmu. Dlatego też socjaldemokraci, na odczepnego, rzucili na tę kampanię Vytenisa Andriukaitisa (w moim przekonaniu jest on lewicową wersją Rasy Juknevičiené), a Uspaskich w porozumieniu ze swoją partią rozpoczął kampanię wyborczą na rzecz Adamkusa. O tym, że w porozumieniu, świadczy i stanowisko szefa sztabu wyborczego socjalliberałów Vaidasa Pliusnisa, który nie zaprzeczył, że Nowy Związek rozważa możliwość poparcia w wyborach prezydenckich kandydatury obecnego prezydenta. Rzeczywiście Adamkus dla obecnej koalicji jest idealnym kandydatem na szefa państwa, już sprawdzonym i rzeczywiście nienachalnym w narzucaniu im swojej woli czy poglądów, nie mającym politycznego zaplecza ani poparcia w żadnej liczącej się partii, lekko skażonym aferą Williamsa, a więc pokornym. Piękny figurant. Jest tylko mały szkopuł. Mam wrażenie, że doradcy prezydenta są mocno zażenowani nagłym wybuchem miłości ze strony lewicy. Przez tę miłość może on stracić wiarygodność u prawicowego czy centrowego elektoratu, co wcale nie znaczy, że zyska ją u lewicowego. Nasz wyborca jest nieprzewidywalny. Owszem, wysłucha tego, co mu powie szef preferowanej partii, ale i tak zrobi swoje, czego dowodem wyniki różnych wyborów, które zawsze odbiegały od prognoz sondaży, a jeszcze bardziej od tego, co wyborcom sugerowali nawet bardzo lubiani przez nich politycy. Tak więc, stawiając na Adamkusa lewica może złożyć na jego czole pocałunek śmierci, trudno się dziwić, że doradcy prezydenta wzdragają się przed takimi buziaczkami. Natomiast on sam, jak wynika z ostatniego wywiadu, nie zamierza poparciem lewicy wzgardzić, gdyż, jak powiedział, nie dzieli ludzi według ich poglądów i ideologii. Nie zdziwmy się więc, jeżeli niedawni polityczni rywale urzędującego prezydenta staną się gorliwymi orędownikami wybrania go na drugą kadencję.