Zmiana sytuacji geopolitycznej w naszej części Europy uwarunkowała również zmiany status quo oświaty w języku polskim w krajach członkowskich UE oraz szeroko pojmowanym Wschodzie - od Białorusi poprzez Rosję, Ukrainę, Kazachstan po Mołdowę, uaktualniła potrzebę wypracowania przez władze RP nowego i zróżnicowanego podejścia do oświaty polskojęzycznej za granicą. Temu celowi miała służyć konferencja oświatowa w Pułtusku, która się odbyła w końcu września br. Organizatorami oraz uczestnikami tego forum byli: Ministerstwo Edukacji Narodowej i Sportu, Kancelaria Senatu RP, Ministerstwo Spraw Zagranicznych, Stowarzyszenie „Wspólnota Polska”, przedstawiciele konsulatów RP oraz polskich organizacji z Ukrainy, Białorusi, Rosji, Litwy, Łotwy, Czech, Mołdowy i Węgier.

Wygłoszone referaty miały dopomóc uczestnikom konferencji we wszechstronnym zgłębieniu tematów. Dyskusje odbywały się w dwóch roboczych zespołach: ds. najpilniejszych przedsięwzięć oświatowych na Wschodzie – udział wzięli przedstawiciele organizacji polonijnych (z Litwy – prezes Stowarzyszenia Nauczycieli Szkół Polskich na Litwie „Macierz Szkolna” Józef Kwiatkowski) oraz wypracowania działań państwa polskiego na rzecz oświaty polskiej poza granicami kraju - uczestniczyli przedstawiciele placówek dyplomatycznych.

Obrady konferencji umocniły przekonanie, że rząd Polski ma powołać komisję roboczą do wypracowania strategii Polski wobec oświaty polonijnej. Istnienie takiej strategii pomoże usystematyzować pracę wszystkich tych instytucji, które w zasięgu swej działalności mają sprawy oświatowe. Układając plany na przyszłość, nie zapomniano o sprawach bieżących. Mówiono m. in. o tym, jak język polski ma być nauczany tam, gdzie funkcjonuje jedynie jako język; omawiano też pracę szkół polskich – poczynając od szkółek niedzielnych do pełnej szkoły średniej – jaką mamy na Litwie. Każdy z tych typów ma rację bytu oraz może oczekiwać na pomoc z Macierzy. Szkoły te nadal będą otrzymywały środki na remonty i budowę (proporcja udziału Polski ulegnie zmianie i będzie wynosiła 51 proc., gospodarzy - 49 proc.); okazywana będzie pomoc w wydawaniu podręczników oraz dokształcaniu nauczycieli. Wiele uwagi poświęcili uczestnicy konferencji tzw. szkółkom sobotnio-niedzielnym. Postanowiono uporządkować ich pracę stosując model „węgierski”. Polega on na tym, iż w każdym kraju powołana zostaje dyrekcja (w zasadzie składająca się z dwóch osób: dyrektora i sekretarki), która prowadzi nabór nauczycieli, wypłaca gaże, uzgadnia programy i cele nauczania, prowadzi ewidencję uczniów i pełni funkcje kuratora. Na Litwie mamy 13 takich szkółek, którym jak najbardziej przydałby się taki ośrodek. Dotychczas ich działalność koordynuje jedynie ZPL. Na Węgrzech model taki doskonale zdał egzamin. Warto tu dodać, że na ziemi węgierskiej szkółki sobotnio-niedzielne mniejszości narodowych są finansowane przez rząd.

Na konferencji został też omówiony wielce bolesny dla nas temat – zaprzestanie od maja br. rekrutacji na studia ze stypendium MENiS. Scentralizowana i prowadzona przez konsulaty rekrutacja na studia ze stypendium rządu polskiego będzie prowadzona jedynie w krajach spoza UE. Mówiono więc o konieczności rozpatrzenia możliwości wspierania stypendialnego młodzieży polskiej z krajów UE, podejmującej studia na ogólnych zasadach na uczelniach w Macierzy. Tego roku m.in. młodzież z Litwy może zwracać się do Stowarzyszenia „Wspólnota Polska”, która po uzyskaniu opinii o kandydacie z kraju zamieszkania może przyznać studiującej osobie zasiłek w granicach 300-500 złotych. Jak zaznaczył prezes Macierzy Szkolnej Józef Kwiatkowski, takie wnioski już rozpatrywano. Konferencja oświatowa w Pułtusku zrobiła ważny krok na drodze wypracowania strategii państwa polskiego wobec oświaty polonijnej. Dla nas, na Litwie, ważne też było zapewnienie na tak wysokim szczeblu o tym, że nadal możemy liczyć na poparcie naszego modelu szkoły średniej funkcjonującej w języku polskim.