Akcja Wyborcza Polaków na Litwie jest regionalną partią centrum, mającą w swych założeniach programowych cechy zarówno lewicowe (ochrona socjalna, państwo opiekuńcze) jak i prawicowe (przywiązanie do tradycji chrześcijańskich i narodowych, zwrot ziemi i mienia, własność prywatna), łączącą w swych szeregach głównie Polaków, ale również ludzi innych narodowości, zamieszkałych na wielokulturowej i wielonarodowościowej Ziemi Wileńskiej.

Program wyborczy AWPL zakłada trzy podstawowe cele: zreformowanie państwa litewskiego na wzór postępowych demokracji zachodnich, ożywienie społeczne i gospodarcze Litwy i Wileńszczyzny oraz stworzenie warunków, w których wszyscy obywatele Republiki Litewskiej, niezależnie od narodowości, będą mogli w pełni korzystać ze swoich praw politycznych, ekonomicznych, społecznych i narodowych. Niniejszy program jest kontynuacją poprzednich programów, cieszących się szerokim poparciem wyborców Wileńszczyzny i całej Litwy. Obecny program również zawiera postulaty rosyjskich, białoruskich organizacji, z którymi wspólnie startujemy w wyborach do Sejmu.

Sprawą zasadniczą dla większości mieszkańców Litwy w dobie obecnej jest znalezienie zatrudnienia bądź zwiększenie otrzymywanych poborów. Praca w tym kierunku będzie jednym z podstawowych zadań dla naszych przedstawicieli w Sejmie. Zadanie to będzie realizowane poprzez proponowanie rozwiązań ustawodawczych w celu:

- zmniejszenia bezrobocia poprzez wprowadzenie ulg podatkowych dla podmiotów gospodarczych tworzących nowe miejsca pracy, poprzez stworzenie przychylnego klimatu dla inwestorów zagranicznych i rodzimych przedsiębiorców, poprzez zwiększenie funduszy na walkę z bezrobociem i samorządowych środków budżetowych na zatrudnienie osób zarejestrowanych na giełdach pracy;

- zwiększenia poborów osób pracujących poprzez zwiększenie minimalnej wypłaty co najmniej do 800 Lt, zmniejszenie podatku od osób fizycznych do 28 proc., wprowadzenie zróżnicowania podatkowego zmniejszając podatki dla osób zarabiających poniżej średniej krajowej.

Środki na powyższe cele należy pozyskać popierając zakładanie i rozwój prywatnych i zagranicznych uczelni wyższych, poprzez redukcję aparatu urzędniczego oraz reformę systemu wynagrodzeń urzędników, poprzez zwalczanie szarej strefy ekonomicznej i przemytu.

Deklarujemy wspieranie założonego przez Związek Polaków na Litwie Ośrodka Rozwoju Przedsiębiorczości na Wileńszczyźnie oraz innych podobnych inicjatyw.

Celem strategicznym socjalno-ekonomicznego rozwoju Wileńszczyzny jest podniesienie stopy życiowej jej mieszkańców poprzez pobudzenie zrównoważonego rozwoju obszarów wiejskich oraz wzrost konkurencyjności regionu.

Cel strategiczny będzie osiągany poprzez realizację następujących zadań:

- współczesny rozwój wybranych rodzajów produkcji rolnej o dobrych perspektywach rynkowych i dostosowanych do warunków klimatyczno-glebowych, przede wszystkim uprawę owoców i warzyw. Chodzi o stworzenie łańcucha produkcji artykułów rolnych, odpowiadającego nowym warunkom gospodarowania, od pola do centrum handlowego, obejmującego ich produkcję, przechowanie oraz przetwórstwo;

- łączenie się producentów w duże organizacje producenckie, mające na celu wspólne przygotowanie produktu, ustalanie jego ceny, dystrybucję, promocję, reklamę oraz nawiązanie trwałych powiązań kooperacyjnych i handlowych z odbiorcami produktów rolnych;

- stymulowanie procesu organizowania się rolników w grupy producenckie i marketingowe, wspieranie tych grup oraz ich działalności;

- zachęcanie do tworzenia regionalnych związków skupiających grupy producenckie i marketingowe na skalę całej Wileńszczyzny;

- wspieranie wielofunkcyjnego rozwoju obszarów wiejskich;

- stworzenie mieszkańcom wsi warunków do rozwinięcia lub uruchomienia działalności pozarolniczej w miejscu ich zamieszkania, a także do znalezienia zatrudnienia w nowych miejscach pracy tworzonych na terenach wiejskich oraz w miasteczkach;

- wdrożenie spójnego i efektywnego systemu wspierania rozwoju przedsiębiorczości z zastosowaniem instrumentów finansowych, planistycznych, administracyjnych oraz pomoc małym i średnim przedsiębiorstwom w promocji i nawiązaniu kontaktów z zagranicznymi partnerami;

- ulepszenie dostępu małych i średnich przedsiębiorstw do kapitału inwestycyjnego na pozarolniczą działalność z uruchomieniem funduszy gwarancyjnych, pożyczkowych, rozwój sieci bankowej, w tym unii kredytowych;

- pomoc dla mieszkańców wsi w zdobywaniu kwalifikacji i umiejętności potrzebnych do rozpoczęcia działalności pozarolniczej, w tym prowadzenia działalności handlowej i usługowej na wsi w postaci np. punktów handlowych, usług transportowych, budowlanych, napraw sprzętu domowego itp.;

- popularyzacja i wspieranie agroturystyki, w tym przygotowanie koncepcji usług turystycznych, zarządzania, marketingu i promocji tych usług, wypromowanie obszarów wokół Wilna jako regionu turystyki wiejskiej, utworzenie organizacji zrzeszającej gospodarstwa agroturystyczne całego regionu;

- wspieranie tworzenia oraz rozwoju przedsiębiorstw nowatorskich i zaawansowanych technologicznie;

- wspieranie rozwoju potencjału naukowego i badawczego w regionie;

- wykorzystanie koncepcji gron przedsiębiorczości - klasterów, jako jednego z podstawowych narzędzi modernizacji i podnoszenia konkurencyjności przedsiębiorstw oraz rozwoju gospodarczego regionu;

- tworzenie przyjaznego dla biznesu klimatu, w tym wspieranie rozwoju usług finansowych i konsultingowych;

- promocję regionu na różnych spotkaniach i imprezach międzynarodowych;

- stosowanie zachęt inwestycyjnych dla potencjalnych inwestorów w ramach regionu;

- stworzenie atmosfery sprzyjającej współpracy z inwestorami zagranicznymi;

- zapoczątkowanie na Wileńszczyźnie procesu klasteryzacji jako jednej z podstawowych determinant napływu inwestycji kapitału zagranicznego do regionu;

- współpraca z krajowymi i unijnymi organizacjami, które będą administrowały środki pomocowe z funduszy strukturalnych UE oraz środki krajowe w celu stworzenia warunków i możliwości zmniejszenia dysproporcji w rozwoju socjalno-ekonomicznym Wileńszczyzny oraz równoprawnego udziału jej mieszkańców w podniesieniu konkurencyjności regionu w warunkach rozszerzonego wspólnego rynku europejskiego;

- gotowość szybkiego wystartowania po unijną pomoc i efektywnego jej wykorzystania poprzez pomoc w przygotowaniu dokumentów niezbędnych dla uzyskania wsparcia, pomoc doradczą niezbędną w trakcie realizacji projektów, przygotowanie ulotek informacyjnych i doradczych, wykorzystanie prasy lokalnej oraz innych środków masowego przekazu;

- poparcie Agencji Rozwoju Obszarów Wiejskich Regionu Wileńskiego oraz realizowanego przez nią Programu Rozwoju Regionu Wileńskiego;

- wsparcie aktywności obywatelskiej mieszkańców obszarów wiejskich na rzecz ich samoorganizowania się i lokalnego współdziałania, które będzie obejmowało tworzenie lokalnych stowarzyszeń, lokalnych grup inicjatywnych, wspieranie ich inicjatyw i działalności organizacyjnej, pomoc w ubieganiu się o środki finansowe z unijnego funduszu LEADER+ utworzonego specjalnie w celu wspierania inicjatyw lokalnych społeczności na obszarach wiejskich.

Dążąc do polepszenia sytuacji rolników będziemy ubiegali się o:

1. dalsze dopłaty dla rolników gospodarujących na glebach o niskiej urodzajności;

2. ustalenie minimalnej ceny skupu mleka na poziomie sprzed roku 1999;

3. przywrócenie mieszkańcom wsi ulg na energię elektryczną;

4. przywrócenie dla produkcji rolnej ulg PVM (VAT);

5. sprzedaż paliwa dieslowego bez akcyzy wszystkim rolnikom, którzy zadeklarowali zasiewy;

6. niezwłoczny zwrot ziemi prawowitym właścicielom i ich spadkobiercom do końca 2005 roku;

7. przekazanie w gestię (kompetencję) samorządów funkcji regulacji rolnych;

8. umożliwienie rolnikom, którym państwo z powodu przeciągającej się reformy rolnej nie przekazuje prawa własności na ziemię, korzystania z funduszy Unii Europejskiej na równych prawach z innymi rolnikami;

9. finansowanie z budżetu państwa programu zespalania małych pól, jako kontynuacji reformy rolnej;

10. uproszczenie systemu finansowania programów rozwoju infrastruktury wsi;

11. zwolnienie rolników od podatku za użytki rolne.

Zamierzamy pryncypialnie wcielać w życie założenia ratyfikowanej przez Litwę Europejskiej Karty Samorządów. Z zadowoleniem przyjęliśmy przekazanie samorządom wydziałów rolnych. Będziemy zabiegali o oddanie samorządom dalszych bezpodstawnie przekazanych powiatom funkcji, włącznie z regulacją rolną i inspekcją podatkową.

Postulujemy o wprowadzenie większej niezależności finansowej samorządów. Ziemia i inne mienie na terytorium samorządów powinny być w dyspozycji samych samorządów.

Dowolne zmiany terytorialno-administracyjne mogą być wprowadzane wyłącznie po odbyciu referendum w tej kwestii. Postulujemy wprowadzenie kilku szczebli samorządów: zachowanie obecnych samorządów rejonowych wprowadzając przy tym jednostki samorządowe niższego szczebla, na wzór byłych Rad gminnych.

Będziemy kontynuowali prowadzoną przez przedstawicieli AWPL politykę prorodzinną w celu umocnienia znaczenia i pozycji rodziny jako podstawowej komórki społeczeństwa. Szczególną troską będziemy otaczali osoby niepełnosprawne i w starszym wieku poprzez świadczenie dodatkowych usług, organizowanie różnorodnych imprez, wsparcie materialne. Będziemy się domagali, aby projekty budowlane przewidywały techniczne rozwiązania ułatwiające osobom niepełnosprawnym poruszanie się oraz korzystanie z infrastruktury. Będziemy starali się o rozwiązania ustawowe w kierunku ochrony życia poczętego, na wzór ustaw w Irlandii i Polsce, jak również zabiegali o znaczące zwiększanie wsparcia finansowego dla rodzin wychowujących dzieci - do 200-300 Lt miesięcznie na drugie i każde następne dziecko.

Dla osób o najniższym uposażeniu socjalnym uruchomimy: system wsparcia ze strony samorządów, świadczenie różnorodnych usług, nieodpłatnych szkoleń i konsultacji. Będziemy kontynuowali pozabudżetowe pozyskiwanie funduszy na nieodpłatne dożywianie dzieci, organizowanie wypoczynku w czasie wakacji oraz fundowanie stypendiów.

Będziemy zabiegali o:

- podniesienie emerytur i rent inwalidzkich do poziomu 70-80 proc. od statystycznych wypłat pracowniczych;

- stworzenie warunków, aby każde dziecko niepełnosprawne fizycznie miało możliwość pobierania nauki w szkole ogólnokształcącej;

- skrócenie wieku emerytalnego (kobietom - do lat 55, mężczyznom – do lat 60);

- rozstrzygnięcie problemu zatrudnienia w wieku przedemerytalnym, umożliwiając tej grupie osób w wypadku posiadania wymaganego stażu pracy przejście na wcześniejszą emeryturę;

- zniżki na leki dla emerytów, inwalidów i osób wspieranych socjalnie;

- utrzymanie dotychczasowej sieci szpitali rejonowych i innych obiektów ochrony zdrowia.

Szkoły polskie, rosyjskie i białoruskie na Litwie gwarantują wysoki poziom nauczania. Ponad 60 proc. absolwentów tych szkół co roku wstępuje na wyższe studia. Takie szkoły spełniają oczekiwania rodziców, są konkurencyjne, mają rację bytu i są perspektywiczne. Szkoły mniejszości narodowych stanowią część składową szkolnictwa Litwy, korzystają z ujednoliconych programów nauczania i podręczników, są w pełni zintegrowane z jednolitym systemem oświaty na Litwie.

Jednak niektóre działania Ministerstwa Oświaty i Nauki Litwy, jak i niektórych lokalnych samorządów, są skierowane na uszczuplenie dotychczasowego stanu posiadania szkolnictwa polskiego, a nowo przyjęty system finansowania może doprowadzić do upadku ponad połowy szkół polskich. W związku z tym postulujemy:

- ustalenie odpowiedniego współczynnika finansowania szkół mniejszości narodowych, pozwalającego realizować plan nauczania w pełnej objętości. Na pokrycie wydatków planu kształcenia konieczny jest dodatek w szkołach wiejskich w wysokości co najmniej 1,4 (obecnie 1,1), w miastach 1,2 (obecnie 1,1);

- przywrócenie języka polskiego, rosyjskiego i białoruskiego jako języków ojczystych na listę egzaminów obowiązkowych;

- regularne tłumaczenie i wydawanie podręczników przedmiotowych dla klas 1-12 w języku ojczystym;

- zaprzestanie ciągłych prób i działań, skierowanych na wprowadzenie nauczania poszczególnych przedmiotów w języku litewskim;

- zachowanie w szkołach mniejszości narodowych dotychczasowego trybu składania egzaminu z języka litewskiego.

Przedstawiciele AWPL udzielą wszelkiego wsparcia w kierunku zachowania i dalszego rozwoju tradycyjnej polskiej szkoły na Litwie z nauczaniem wszystkich przedmiotów w języku ojczystym oraz dołożą wszelkich starań w kierunku powołania niezbędnej liczby gimnazjów z polskim językiem nauczania na bazie szkół średnich miasta Wilna oraz rejonów wileńskiego, solecznickiego, trockiego i święciańskiego.

Deklarujemy poparcie dla utworzenia w Wilnie filii wyższej uczelni polskiej, jak również rozwoju wszystkich instytucji wyższych kształcących młodzież w języku polskim oraz dla powołania kolegium polskiego na Wileńszczyźnie.

Wesprzemy każdą podobną do wyżej wymienionych inicjatyw mniejszości rosyjskiej, białoruskiej, ukraińskiej i innych. Będziemy zabiegali o rychłe podpisanie umów międzynarodowych o wzajemnym uznawaniu dyplomów uczelni zagranicznych oraz stopni naukowych.

Po przystąpieniu Litwy do Unii Europejskiej, gdzie obowiązują wysokie standardy w stosunku do respektowania praw człowieka i mniejszości narodowych, AWPL będzie dążyła, by wszystkie akty prawne przyjęte na Litwie dotyczące mniejszości narodowych odpowiadały europejskim standardom, by nie pozostawały one tylko na papierze, a były realnie działającym prawem, z którego mógłby skorzystać każdy obywatel. Podstawowym dokumentem międzynarodowym, na którym ma być opierane prawo litewskie dotyczące mniejszości narodowych, jest ratyfikowana przez Litwę w całości Konwencja Ramowa RE o Ochronie Mniejszości Narodowych. Konwencja (art.1) stanowi, iż ochrona mniejszości narodowych oraz praw i wolności osób należących do tych mniejszości, nie jest wyłączną domeną państwa, lecz stanowi integralną część międzynarodowej ochrony praw człowieka. Postanowienia tej konwencji mają być stosowane w dobrej wierze wraz z zasadami dobrego sąsiedztwa. Wobec powyższego, w razie wyczerpania wszystkich wewnętrznych mechanizmów w rozwiązywaniu problemów mniejszości narodowych, AWPL zastrzega sobie prawo zwracania się o arbitraż do organizacji międzynarodowych, m. in. do odpowiednich instytucji Rady Europy czy Wysokiego Komisarza ds. Mniejszości Narodowych OBWE.

Posłowie AWPL zobowiązują się do monitorowania, jak na Litwie przestrzegana jest zasada nadrzędności prawa europejskiego nad krajowym w zakresie sytuacji mniejszości narodowych; do zabiegania, by Sejm RL nowej kadencji ratyfikował Europejską Kartę Języków Regionalnych i Mniejszościowych; by w razie ewentualnej zmiany wewnętrznej Ustawy o Mniejszościach Narodowych nie nastąpiło pogorszenie już nabytych praw mniejszości, zwłaszcza w zakresie publicznego używania języka ojczystego w miejscach zwartych skupisk; do inicjowania zmian Ustawy o obywatelstwie tak, by również obywatele Litwy należący do mniejszości narodowych zyskali prawo do posiadania podwójnego obywatelstwa; do tego, by zgodnie z zaleceniami Komitetu Doradczego ds. mniejszości narodowych RE eliminować sprzeczności, niekonsekwencje, dwuznaczności w litewskim prawodawstwie dotyczącym praw mniejszości narodowych; do propagowania idei, by w urzędach państwowych zatrudniać również przedstawicieli mniejszości narodowych w proporcjach odpowiednich do ich liczby w państwie.

AWPL uważa, że na Litwie muszą obowiązywać następujące standardy prawne w stosunku do mniejszości narodowych spełniających liczbowe wymogi:

- w miejscach zwartego zamieszkania osób należących do mniejszości narodowych w liczbie co najmniej 10 proc. ich językowi ojczystemu powinien przysługiwać status języka lokalnego, używanego zarówno prywatnie, jak i publicznie (w tym w urzędach publicznych), ustnie i na piśmie równolegle do państwowego języka litewskiego (językowi polskiemu status lokalnego powinien przysługiwać we wszystkich rejonach i gminach na Wileńszczyźnie i w Wilnie; rosyjskiemu – w Wilnie, Kłajpedzie, Visagini; białoruskiemu – gdyby społeczność białoruska deklarowała taką potrzebę – w Nowej Wilejce);

- w wyżej wymienionych miejscowościach publiczne napisy, nazwy informacyjne, komercyjne i topograficzne, obok języka litewskiego, powinny być pisane również w językach mniejszości narodowych (nazwy własne zachowują wersję tradycyjną, oryginalną);

- imię i nazwisko jest godnością i niezbywalną własnością każdego człowieka, każdy ma prawo do ich użytku w oryginalnej pisowni języka ojczystego;

- zgodnie z literą polsko-litewskiego Traktatu i 16 art. Konwencji władze centralne mają się powstrzymać od wszelkich form sztucznego rozpraszania (przenoszenie ziemi, przeprowadzenie wbrew stanowisku przedstawicieli zainteresowanej mniejszości reform administracyjno-terytorialnych) zwarcie zamieszkałych skupisk mniejszości narodowych;

- wobec mniejszości narodowych nie mogą być stosowane progi wyborcze, a granice jednomandatowych okręgów wyborczych powinny się pokrywać z granicami regionów zamieszkałych przez mniejszości;

- gmachy, ziemia i inne nieruchomości będące własnością polskich, rosyjskich, białoruskich czy żydowskich organizacji społecznych bądź religijnych, względnie własnością prywatną potomków dzisiejszych obywateli Litwy należących do mniejszości narodowych, mają być im zwrócone w naturze, a gdyby to było niemożliwe – w formie odszkodowania;

- atestacja z języka państwowego powinna być przeprowadzana tylko w uzasadnionych przypadkach, jej wyniki nie mogą spowodować utracenia miejsca pracy przez osobę atestowaną;

- finansowanie społeczno-kulturalnych potrzeb mniejszości narodowych powinno odpowiadać potencjałowi, aspiracjom i społecznemu zaangażowaniu tych mniejszości;

- ilość państwowych etatów dla zespołów artystycznych i teatralnych mniejszości narodowych nie powinna odbiegać od proporcji ich zamieszkania w państwie.

Polityka wizowa państwa powinna przewidywać znaczące ulgi dla ruchu przygranicznego oraz ulgi dla osób mających krewnych w krajach ościennych.

Z wielkim zadowoleniem odnotowujemy rosnące przywiązanie ludności Wileńszczyzny do wiary chrześcijańskiej, coraz liczniejsze powołania duszpasterskie na Wileńszczyźnie, konsekracje nowych kościołów i kaplic (Kowalczuki, Mościszki, Czarny Bór, Skojdziszki), do czego przyczynili się też przedstawiciele AWPL. Będziemy nadal aktywnie popierali budowę kościoła w Podbrodziu w rejonie święciańskim, Niemieżu, Awiżeniach w rejonie wileńskim i innych miejscowościach, gdzie powstaną podobne inicjatywy.

Wszystkie zasady moralne takie jak: konieczność uczciwego działania, przestrzegania chrześcijańskich tradycji i patriotyzmu, umieszczanie symboliki chrześcijańskiej w miejscach pracy naszych przedstawicieli uważamy za podstawowe. Będziemy bronili katolickich wartości, cechujących polską społeczność Wileńszczyzny, a także ze zrozumieniem i tolerancją odnosili się do ludzi innych tradycyjnych wyznań wielokulturowej Litwy.

Swymi poczynaniami będziemy nadal rozwijali współpracę przedstawicieli AWPL z osobami duchownymi, szczególnie – w tematach wychowania młodzieży, pomocy dla ludzi najuboższych i zagubionych we współczesnym świecie oraz deklarujemy parafiom wszelką pomoc i wsparcie, w miarę możliwości także materialne.

Propagowanie zdrowego stylu życiu, przeciwdziałanie pladze alkoholizmu, rozwój sportu amatorskiego i turystyki uznajemy za jeden z priorytetów naszej działalności.

* * *

Powyższy program i postulaty będą realizowane przez przedstawicieli AWPL w Sejmie i w samorządach oraz poprzez inicjowanie nowych ustaw, wnoszenie poprawek konstytucyjnych, nowelizacji i uzupełnień do obowiązujących obecnie ustaw.

Program wyborczy został zaaprobowany na wspólnym posiedzeniu Rady Naczelnej AWPL, Zarządu Głównego ZPL, Zarządu Polskiej Macierzy Szkolnej na Litwie, prezesów bądź przedstawicieli: Katolickiego Stowarzyszenia Polaków na Litwie, Zrzeszenia Specjalistów Budowlanych i Sanitarnych (Ochrony Środowiska), Polskiej Sekcji Wileńskiej Wspólnoty Więźniów Politycznych i Zesłańców, Polskiego Teatru w Wilnie, Związku Twórczego Polskich Malarzy na Litwie „Elipsa”, Fundacji Wspierania Oświaty Polskiej na Litwie, Stowarzyszenia Naukowców Polaków Litwy, Polskiego Studium Teatralnego, Stowarzyszenia Inicjatyw Społecznych, Stowarzyszenia Inżynierów Budowlanych i Techników, Centrum Kultury Polskiej na Litwie im. St. Moniuszki, Stowarzyszenia Kombatantów Polskich na Litwie, Klubu Włóczęgów Wileńskich, Klubu Sportowego „Polonia”, Forum Młodzieży Polskiej, Stowarzyszenia Niepełnosprawnych „Litpolinva”, Agencji Rozwoju Wileńszczyzny, Universitas Studiorum Polona Vilnensis, Domu Polskiego w Wilnie, Stowarzyszenia Prawników Polaków Litwy, Wileńskiego Towarzystwa Dobroczynności w dniu 2 września 2004 r.