Jeden z najdłużej wałkowanych problemów Polaków mieszkających na Litwie – pisownia nazwisk polskich – zostanie rozstrzygnięty do końca marca 2007 roku – wynika z oświadczenia przyjętego w Wilnie na zakończenie XV sesji Polsko-Litewskiego Zgromadzenia Poselskiego.

Zgromadzenie zwraca uwagę „na niezadowalające zaawansowanie zwrotu nieruchomości w Wilnie i w okręgu wileńskim” oraz oczekuje od „rządu litewskiego i administracji terenowej pilnego podjęcia działań skutecznie przywracających prawo własności”.

Na Litwie reprywatyzacja ziemi odebranej przez władzę radziecką w niektórych regionach już się zakończyła. Jednak w okręgu wileńskim, gdzie mieszka najwięcej Polaków, ziemię odzyskało dotychczas tylko około 60 proc. uprawnionych.

Obecny na spotkaniu premier Litwy Gediminas Kirkilas zapewnił, że proces reprywatyzacji ziemi na Litwie w całości zakończy się do końca 2008 roku.

W oświadczeniu Zgromadzenia wskazano na problemy oświatowe polskiej mniejszości narodowej na Litwie i litewskiej w Polsce. Podkreślono, że „wymagają one pilnego rozwiązania przy jednoczesnym zapewnieniu przez rządy obu państw odpowiednich do potrzeb nakładów finansowych”.

XV sesja Polsko-Litewskiego Zgromadzenia Poselskiego była w całości poświęcona ocenie realizacji traktatu polsko-litewskiego, podpisanego w 1994 roku.

Obie strony uznały traktat za wzorcowy i oceniły, że partnerstwo strategiczne jest realizowane praktycznie we wszystkich punktach dotyczących współpracy politycznej, gospodarczej, kulturalnej, z wyjątkiem punktu dotyczącego mniejszości narodowych w obu krajach.

Współprzewodniczący Zgromadzenia wicemarszałek polskiego Sejmu Jarosław Kalinowski i wiceprzewodniczący Sejmu litewskiego Česlovas Juršenas wyrazili nadzieję, że rozstrzyganiu problemów mniejszości narodowych posłuży ściślejsza współpraca gospodarcza obu krajów.

„Jest duży postęp w naszych relacjach gospodarczych (...). Wierzę, że przyśpieszy to rozstrzyganie problemów polskiej mniejszości narodowej na Litwie. Sądzę, że te dwie sprawy powinny nie tyle się wiązać ze sobą, co stać obok” – powiedział wicemarszałek Kalinowski.

„Dobra współpraca gospodarcza stanowi dobry grunt dla rozstrzygania innych spraw” – podkreślił wiceprzewodniczący Juršenas.

Na Litwie mieszka około 250 tys. Polaków, a w Polsce około 7 tys. Litwinów.

Litewski Sąd Konstytucyjny orzekł, że ustawa o podwójnym obywatelstwie, która między innymi dyskryminuje mniejszości narodowe, w tym polską, jest sprzeczna z konstytucją kraju.

Według Sądu, przyjęta przed czterema laty ustawa o podwójnym obywatelstwie, jest sprzeczna z ustawą zasadniczą w 22 artykułach.

„Ustawa jest kontrowersyjna, niekonsekwentna i zagmatwana. Wymaga od podstaw nowelizacji” – stwierdził w wydanym w listopadzie orzeczeniu Sąd Konstytucyjny.

Ustawa o podwójnym obywatelstwie przewidywała, między innymi, że jeśli obywatel Litwy narodowości litewskiej uzyska obywatelstwo innego państwa, będzie mógł zachować również obywatelstwo litewskie. Natomiast jeśli Polak – obywatel Litwy, otrzyma obywatelstwo polskie, będzie musiał zrzec się litewskiego. Takie same zasady obowiązywały w przypadku Żydów i Izraela oraz Rosjan i Rosji.

Przeciwko ustawie o podwójnym obywatelstwie protestowali przede wszystkim mieszkający na Litwie Polacy i Żydzi.

Polskie organizacje na Litwie w ciągu czterech lat nieustannie zwracały się w tej sprawie do najwyższych władz kraju, apelowały też do władz Polski.

Sąd Konstytucyjny rozpatrywał ustawę o podwójnym obywatelstwie na wniosek grupy parlamentarzystów litewskich, w tym narodowości polskiej.

„Cieszy nas decyzja Sądu Konstytucyjnego, ale nie jest ona dla nas zaskoczeniem. Nie mogło być innej decyzji, gdyż ustawa o podwójnym obywatelstwie była rażąco dyskryminująca, sprzeczna ze wszystkimi zasadami praw człowieka i elementarnej demokracji” – powiedział przewodniczący Akcji Wyborczej Polaków na Litwie, poseł Waldemar Tomaszewski. Wyraził nadzieję, że decyzja Sądu będzie miała szerszy wymiar, że zablokuje przyjmowanie w przyszłości przez litewski parlament ustaw z uwzględnieniem tylko przedstawicieli jednej narodowości – Litwinów.

Polityczny testament Jerzego Giedroycia i jego realizacja – to temat seminarium naukowego na Uniwersytecie w Kownie, zorganizowanego w listopadzie dla uczczenia setnej rocznicy urodzin Giedroycia.

„Seminarium to, w którym udział wzięli naukowcy z Polski i Litwy, było okazją do przypomnienia postaci Jerzego Giedroycia, jego wizji współczesnego świata, jego świadomości narodowej, działalności. Przypomnieliśmy jego wizję rozwoju Europy Środkowo-Wschodniej; rolę, jaką widział dla Polski i Litwy w kontaktach między Wschodem i Zachodem” – powiedział pracownik naukowy Centrum Slawistyki im. Czesława Miłosza Uniwersytetu Witolda Wielkiego w Kownie Andrzej Pukszto.

Szczególne miejsce podczas seminarium zajął temat litewskich Polaków. Pukszto przypomniał, że „Jerzy Giedroyć na łamach „Kultury” wiele miejsca poświęcał problematyce litewskich Polaków. Mówił, że powinniśmy aktywnie uczestniczyć w budowie państwa litewskiego, otwartego społeczeństwa naszego kraju i być pomostem w stosunkach Polski i Litwy”.