Na bieżąco

Goszczący w Wilnie prezydent RP Lech Kaczyński – podczas uroczystej akademii z okazji Święta Narodowego 3 Maja – odznaczył dziewięciu przedstawicieli społeczności polskiej na Litwie orderami i odznaczeniami państwowymi za zasługi w działalności polonijnej.

Krzyż Oficerski Orderu Zasługi Rzeczypospolitej Polskiej otrzymał Jan Mincewicz, założyciel i kierownik polskiego zespołu „Wileńszczyzna”, obchodzącego w maju swe 25-lecie.

Krzyże Kawalerskie Orderu Zasługi Rzeczypospolitej Polskiej otrzymali: przewodniczący Związku Polaków na Litwie Michał Mackiewicz, zastępca przewodniczącego ZPL Stanisław Pieszko oraz Antoni Jankowski – członek Zarządu Głównego ZPL, dyrektor Domu Dziecka w Solecznikach.

Złotymi i Srebrnymi Krzyżami Zasługi zostali uhonorowani członkowie zespołu „Wileńszczyzna”: Leonarda Klukowska, Natalia Sosnowska, Regina Klukowska, German Komorowski i Czesława Szablińska.

Akcja Wyborcza Polaków na Litwie i wchodzący w skład rządzącej koalicji Litewski Ludowy Związek Chłopski podpisali wstępne porozumienie o wejściu Polaków do koalicji rządzącej.

Przewodniczący AWPL, poseł Waldemar Tomaszewski powiedział, że Akcja przystąpi do koalicji tylko w przypadku uwzględnienia w specjalnym aneksie do porozumienia jej żądań dotyczących: zwrotu ziemi, oświaty polskiej, uregulowania sprawy mniejszości narodowych i samorządowych. AWPL domaga się też dwóch stanowisk – wiceministra sprawiedliwości i zastępcy naczelnika powiatu wileńskiego.

Jeżeli porozumienie zostanie podpisane, będzie to drugi w historii AWPL przypadek zaproszenia jej do współrządzenia Litwą. Przed pięcioma laty, gdy polska partia uczestniczyła w koalicji rządzącej, miała stanowisko wiceministra oświaty i zastępcy szefa powiatu wileńskiego.

Pod koniec kwietnia zakończyły się negocjacje trzech rządzących partii – Partii Pracy, Litewskiej Partii Socjaldemokratycznej i Litewskiego Ludowego Związku Chłopskiego w sprawie objęcia stanowisk, które się zwolniły po tym jak Nowy Związek (socjalliberałowie) wycofał się z rządzącej koalicji. Do podziału było m. in. stanowisko ministra spraw zagranicznych (przypadło ono partii chłopskiej), ministra spraw socjalnych i pracy (obejmie je Partia Pracy), kilka stanowisk wiceministrów i szefów sejmowych komitetów i komisji.

Nowa koalicja rządząca zaczęła zabiegać o szersze poparcie po tym, gdy poseł Kazys Bobelis opuścił sejmową frakcję chłopską i przeszedł do opozycji. W wyniku jego decyzji rządząca koalicja utraciła większość w 141-osobowym Sejmie.

Akcja Wyborcza Polaków na Litwie mająca dwóch posłów, od wyborów parlamentarnych, które odbyły się półtora roku temu, należy do sejmowej frakcji chłopskiej. Nie poparła jednak do tej pory rządowego programu.

Przyśpieszenie rozwoju komunikacji kolejowej między Polską i Litwą będzie głównym zadaniem powołanej w kwietniu w Wilnie wspólnej strategicznej grupy ds. kolejowych – poinformował goszczący w Wilnie polski minister transportu i budownictwa Jerzy Polaczek.

Minister Polaczek oświadczył, że „głównym zadaniem powołanej grupy do spraw kolejowych będzie m. in. likwidacja istniejących barier w rozwoju komunikacji pasażerskiej i towarowej, zwiększenie przewozów towarowych między obu krajami i koordynacja prac Polski i Litwy w obszarze prawa międzynarodowego”.

Polaczek poinformował również, że do 2007 roku zostanie zakończone studium realizacji projektu budowy linii kolejowej Rail Baltica, co pozwoli na rozpoczęcie budowy trasy łączącej Estonię, Łotwę i Litwę poprzez Polskę z Europą.

Obie strony uzgodniły też, że za kilka miesięcy zostanie wznowione pasażerskie połączenie kolejowe Warszawa-Wilno. Połączenie to przed paru laty zostało zawieszone przez stronę polską z powodu deficytu i małej liczby podróżnych.

Podczas spotkania z przedstawicielami litewskiego ministerstwa gospodarki postanowiono także reaktywować powołaną w 2002 roku polsko-litewską komisję ds. gospodarki morskiej, której głównym zadaniem będzie otwarcie stałej linii transportowej między portami w Kłajpedzie i Szczecinie, a także przygotowanie projektu umowy o współpracy w lotniczych i morskich akcjach ratunkowych.

Krytyczne słowa wiceprezydenta USA Dicka Cheneya pod adresem Rosji wzbudziły największe zainteresowanie podczas międzynarodowej konferencji w Wilnie oraz wywołały spekulacje o powstawaniu antyrosyjskiej koalicji.

W trakcie dyskusji wielokrotnie podkreślano też potrzebę promowania i wsparcia wolności obywatelskich na Białorusi, którą określano jako „ostatnią dyktaturę w Europie” czy „zbędną wyspę w poszerzającym się morzu wolności i demokracji”. Prezydent RP Lech Kaczyński wezwał do popierania demokratycznej opozycji białoruskiej wszelkimi pokojowymi środkami.

Konferencja pt. „Wspólna wizja wspólnego sąsiedztwa”, która odbyła się na początku maja poświęcona była szerzeniu demokracji na wschód od granic UE oraz partnerstwu krajów byłego bloku poradzieckiego z NATO i UE. Prezydenci Polski i Litwy Lech Kaczyński i Valdas Adamkus byli współgospodarzami spotkania.

Do Wilna przybyli też prezydenci Bułgarii, Estonii, Gruzji, Łotwy, Mołdawii, Rumunii i Ukrainy oraz przedstawiciele krajów UE. Specjalnymi gośćmi byli: wiceprezydent USA Dick Cheney i szef unijnej dyplomacji Javier Solana. Wśród najwyższych rangą uczestników konferencji nie było przedstawiciela Rosji.

Tymczasem w wystąpieniu na początku konferencji Cheney w ostrych słowach wspomniał o Rosji, której zarzucił „niesprawiedliwe i niewłaściwe ograniczanie praw obywateli”. Dodał też, że „niczyim interesom nie służy wykorzystywanie ropy i gazu do szantażu albo zastraszania poprzez manipulowanie dostawami surowców, jak i monopolizowanie środków transportu”. Wezwał Rosję do „dokonania wyboru”.

Prezydent Gruzji Micheil Saakaszwili powiedział, że siły polityczne w Moskwie starają się „osłabić gospodarkę, podważyć suwerenność, a nawet system polityczny” takich krajów jak Gruzja czy Ukraina, wykorzystując m. in. ich uzależnienie od rosyjskich surowców energetycznych.

Temat stosunków z Rosją pojawił się również podczas dwustronnego spotkania Lecha Kaczyńskiego z Dickiem Cheneyem. Polski prezydent powiedział dziennikarzom, że ma nadzieję, iż polityka rosyjska, a także europejska w sprawie Rosji ulegnie zasadniczej korekcie, do czego Polska namawiała. „To nie jest tak, że nie chcemy brać z Rosji ropy i gazu – bierzemy i będziemy brali, ale powstaje pytanie, czy warto się politycznie uzależniać” – powiedział prezydent dziennikarzom, zaznaczając, że chodzi mu o całą Europę.

Jednak – jak zaznaczył – w Wilnie „nie tworzy się żadna koalicja przeciwko Rosji”. To samo powiedział na zakończenie konferencji Valdas Adamkus.

Polski prezydent zaapelował o więcej odwagi w decyzjach dotyczących rozszerzenia NATO i Unii Europejskiej, które nazwał „eksporterami” demokracji i pokoju. Podkreślił, że „wszystkie kraje mają święte prawo do życia w ustroju demokratycznym”. W jego ocenie kraje Zachodu zbyt często cechuje „zbędna ostrożność”, która każe im odkładać decyzje dotyczące poszerzania Paktu Północnoatlantyckiego i UE.

Lech Kaczyński poparł też przedstawioną w Wilnie litewską inicjatywę utworzenia Europejskiego Funduszu Demokracji, który ma być instrumentem promocji idei demokratycznych.

Wskutek postępującego rozwarstwienia społecznego odsetek ludności żyjącej poniżej granicy ubóstwa wzrósł w 2005 r. z 16 do 17 proc. – podały litewskie media na podstawie opublikowanych oficjalnych danych statystycznych.

W naszym kraju, który od maja 2004 r. jest członkiem Unii Europejskiej, zwiększyła się liczba ludzi, których zarobki nie przekraczają 363 litów miesięcznie bądź rodzin czteroosobowych, których dochody nie przekraczają 979 litów na wszystkich członków rodziny.

Według Krajowego Biura Statystyki, bieda najdotkliwiej dotyka mieszkańców wsi, gdzie 30 proc. żyje poniżej granicy ubóstwa.

W dużych miastach – w Wilnie i Kownie – odsetek ten wynosi 8 proc., a w mniejszych – 15 proc.

Litewskie media komentują z pewnym zaskoczeniem wzrost biedy w kraju, w którym przyrost produktu krajowego brutto wyniósł w 2005 r. aż 7,8 proc.

„Jest to dowód braku polityki społecznej rządu i jego niezdolności do właściwej budżetowej dystrybucji korzyści płynących ze wzrostu gospodarczego” – skomentował te dane doradca prezesa litewskiego banku SEB Vilniaus Bankas Gitanas Nauseda.

Sejm Litwy minutą ciszy uczcił pamięć ofiar wybuchu reaktora w elektrowni atomowej w Czarnobylu przed 20 laty. Litewscy parlamentarzyści przyjęli też rezolucję, w której wyrażają solidarność z narodami, które ucierpiały na skutek tej tragedii.

W rezolucji zaapelowano też „do rządów wszystkich państw Unii Europejskiej i świata o niezapominanie o czarnobylskiej katastrofie i udzielanie aktywnej pomocy tym, którzy ucierpieli likwidując jej skutki”.

W związku z 20. rocznicą czarnobylskiego wybuchu w parlamentarnej galerii została otwarta wystawa zatytułowana „Potomkowie nie zapomną echa Czarnobyla”.

W likwidacji skutków wybuchu w Czarnobylu brało udział około 7 tys. mieszkańców Litwy. Połowa z nich już nie żyje.

Występując w Sejmie przewodniczący litewskiego ruchu „Czarnobyl” Gediminas Jančauskas wyraził opinię, że na Litwie ofiary wybuchu elektrowni atomowej nie są objęte wystarczającą opieką medyczną i społeczną.

Wybuch, który nastąpił 26 kwietnia 1986 roku w czwartym reaktorze czarnobylskiej elektrowni, doprowadził do skażenia ok. 100 tys. km kwadratowych powierzchni, z czego 70 proc. na Białorusi. Substancje radioaktywne dotarły nad Skandynawię, Europę Środkową, a także na południe Europy – do Grecji i Włoch.

Przedstawiciele litewskich organizacji młodzieżowych wręczyli przewodniczącemu Sejmu Viktorasowi Muntianasowi „antynikotynowy” manifest nawołujący do poparcia inicjatywy wprowadzenia całkowitego zakazu palenia w kawiarniach, barach i restauracjach.

„Na razie w tej sprawie górę bierze interes biznesu, a nie zdrowie człowieka. Poprosiliśmy szefa parlamentu o stanowczość” – powiedział przewodniczący Rady Organizacji Młodzieżowych Litwy Miroslavas Monkevičius.

Dyskusje na temat pozbycia się palaczy z kawiarń i restauracji trwają na Litwie od roku ubiegłego. Obecnie w lokalach są strefy dla niepalących i palących.

„Życie potwierdziło nieefektywność takich sposobów” – uważa Monkevičius.

Marszałek litewskiego Sejmu obiecał młodzieży, że poprze jej sugestie przy rozpatrywaniu poprawek do ustawy o kontroli wyrobów tytoniowych.

Od 1 stycznia 2007 roku będzie wprowadzony zakaz palenia w restauracjach, kawiarniach, barach, klubach i dyskotekach.