Życie kulturalne

Twórczość wielkiego artysty – Jana Bułhaka – w Wilnie

Wielki kolejny projekt – plon dobrze układającej się wieloletniej współpracy między Muzeum Sztuki Litwy i Muzeum Narodowym w Warszawie – doszedł do skutku. W wileńskiej Galerii Obrazów (pałac pochodkiewiczowski na Wielkiej) zagościły zdjęcia, zrobione przez Jana Bułhaka (1876-1950) – najwybitniejszego wileńskiego fotografika pierwszej połowy XX wieku. Rozwinął on teorię fotografii, stał się twórcą oraz kierownikiem pierwszej profesjonalnej wileńskiej szkoły fotograficznej, wydał prace monograficzne, dotyczące teorii fotografii, ogłosił ponad 100 artykułów prasowych. Swoją twórczością i pracą pedagogiczną dążył do tego, aby fotografia postrzegana była jako dziedzina sztuki.

Że tak się stało, dowodzi wileńska wystawa. Przedstawiono na niej fotografie przechowywane w zbiorach polskich i litewskich. Są to: Muzeum Narodowe w Warszawie, Muzeum Sztuki w Łodzi, Związek Polskich Artystów Fotografików, Muzeum Historii Fotografii w Krakowie, Muzeum Narodowe we Wrocławiu, Narodowe Muzeum Sztuki Litwy, Akademia Sztuk Pięknych w Wilnie, Narodowe Muzeum Sztuki im. M. K. čiurlionisa w Kownie, archiwa rodzinne Bułhaków i Ruszczyców. To pierwsza tak duża wystawa, która w sposób wyczerpujący ukazuje stylistykę wyrazu oraz całe spektrum tematyczne i gatunkowe w twórczości artysty.

Pamiętajmy, że niemal cały przebogaty zbiór „Polska w obrazach fotograficznych 1905 – 1944”, znajdujący się w pracowni Bułhaka przy ul. Orzeszkowej 3, spalony został podczas działań wojennych. Szczęśliwie zachowały się tzw. „wtórne” odbitki, przetrwały fotografie wielkiego mistrza w zbiorach prywatnych. Dzięki temu możemy dziś na własne oczy się przekonać, że fotografia – to dziedzina sztuki i świadek historii, który swych „zeznań” nie zmienia, nie upiększa, jest zatem najbardziej wiarygodny. Jakże piękny i wzruszający jest „Sen” (z 1907 r.) - czarno-biały pejzaż, a ileż w nim odcieni, życia i zadumy; „Gobelin letni”, Wilno, ok. 1930 r. : konary rozłożystej sosny, zarysy jakby we mgle wąwozów wileńskich i wieże kościołów w oddali. Setki równie pięknych pejzaży, martwych natur, urokliwych zakątków i zabytków Wilna, Ziemi Wileńskiej, Nowogródczyzny, innych miejsc. I historia: Troki. Zamek. 1913; Cmentarz Bernardyński, odbitka, 1917; Bolszewicy burzą kaplicę prawosławną na Placu Orzeszkowej. Wilno, 1919; Rosjanie zabierają Murawjewa. Wilno; Murawjew z powrozem na szyi. Wilno; Krypta katedry św. Stanisława. Odkrycie grobów królewskich. 21. IX. 1931 (wszyscy uczestnicy tego historycznego wydarzenia); Podziemia kościoła dominikanów, ok. 1935 r. Liczne portrety. Największy – Józefa Piłsudskiego – ze zbiorów rodziny Bułhaka: gen. Józefa Rydza-Śmigłego, płka Władysława Beliny-Prażmowskiego – własność Litewskiego Muzeum Sztuki.

Wyszczególniliśmy zaledwie kropelki z tego morza piękna i historii. Są też w gablotach dokumenty. Wśród nich ten suchy w tonie: „Zaświadczam, że Ob. Bułhak Jan wyjeżdża z Wilna do Warszawy na podstawie wniosku o repatriację Państwowego Urzędu Repatriacyjnego (data, numery) przyczym wnioskodawca Ministerstwo Kultury i Sztuki zobowiązał się zapewnić Ob. Bułhakowi pracę. Pełnomocnik Główny Rządu Tymczasowego Rzeczypospolitej Polskiej do spraw ewakuacji w LSRR St. Ochocki”. Jan Bułhak opuścił Wilno. Wstrząsający obraz powojennej Warszawy zarejestrował na zdjęciach. Możemy je też oglądać na wystawie wileńskiej.

„Orfeusz i Euredyka” – premiera na otwarcie sezonu

Kolejny sezon Litewski Narodowy Teatr Opery i Baletu rozpoczął premierą „Orfeusza i Euredyki” Christopha Willibalda Glucka.

Mit o trackim śpiewaku, mitycznym Orfeuszu był tematem wielu oper. W wydaniu Glucka – to wzniosłość, godność i poezja widowiska. Nic więc dziwnego, że dzieło napisane w 1762 r. dotychczas nie schodzi z afisza teatrów świata. Popiersie kompozytora, znajdujące się w Wielkiej Operze Paryskiej, opatrzone jest napisem: „Nad syreny przekładał Muzy” (tłum. z jęz. francuskiego). Jest to przypomnienie, że Gluck jako pierwszy wystąpił w roli reformatora opery, działając zgodnie z zasadą, że warunkiem piękna muzyki jest prostota, prawda, naturalność. Napisał 108 oper. Zmarł w 1787 r. w Wiedniu jako europejska znakomitość.

Premiera wileńska „Orfeusza i Euredyki” – to dzieło międzynarodowe w wydaniu znakomitości. Dyrygent – Martynas Staškus, reżyser – Jonas Jurašas, scenografia – Andrzej Strumiłło – polski artysta plastyk, były wilnianin ze znanego rodu Strumiłłów; plastyka świateł – Kanadyjczyk Martin Conboy, choreografia – Vesta Grabštaite, kierownik artystyczny chóru – česlovas Radžiunas. W roli Orfeusza – śpiewak z Izraela Yaniw D'Oras, Euredyki – sopran Regina Šilinskaite i primabalerina Egle Špokaite, Amor – tenor Viktoras Gerasimovas.