Monografia: Jan Bułhak

Fundamentalne dzieło, liczące 823 strony, poświęcone jednemu z najwybitniejszych artystów polskich pierwszej połowy ubiegłego wieku - Janowi Bułhakowi. Fotografik, teoretyk sztuki, pedagog, organizator życia artystycznego, twórca, który wywarł ogromny wpływ na kształt polskiej fotografiki w XX stuleciu.

Początki jego twórczości sięgają roku 1905, a więc czasu, gdy w fotografii europejskiej kierunkiem obowiązującym był piktorializm (rozumienie fotografii jako formy wizualnej, pochodzącej od malarstwa i kształtowanej na wzór obrazu malarskiego).

W końcu listopada br. dyrekcja Instytutu Polskiego w Wilnie, dyrekcja Muzeum Narodowego w Warszawie, Zarząd PKN Orlen S.A. zorganizowały w Instytucie Polskim prezentację monografii: „Jan Bułhak Fotografik 1876-1950.” Pisaliśmy niedawno o wielkiej wystawie jego prac w wileńskiej Galerii Obrazów, która doszła do skutku w ramach wieloletniej współpracy Muzeum Narodowego w Warszawie i Muzeum Sztuki Litwy. W związku z tym dyrektor MN Ferdynand B. Ruszczyc pisał: „Prezentujemy dziś drugą w historii Muzeum Narodowego w Warszawie wystawę indywidualną Jana Bułhaka. Pierwsza -Warszawa 1945 roku w obrazach fotograficznych Jana Bułhaka – przygotowana została w roku 1946 i obejmowała prace powstałe w ciągu paru miesięcy, po przyjeździe artysty z Wilna do stolicy, a tematem jej były „Ruiny Warszawy”.

Tak się szczęśliwie złożyło, że w ogromnej mierze dzięki Ferdynandowi B. Ruszczycowi, wnukowi malarza Ferdynanda Ruszczyca, mieliśmy w Wilnie wystawę prac Bułhaka, a teraz ukazała się obszerna, bardzo starannie wydana monografia (sponsor strategiczny PKN Orlen S.A.). Małgorzata Plater-Zyberk we „Wprowadzeniu” pisze: „Znaczącym dla Bułhaka momentem było poznanie w 1910 roku Ferdynanda Ruszczyca – malarza, wielkiego animatora życia umysłowego i kulturalnego w Wilnie, artysty, którego wizji i konsekwentnej działalności Wilno zawdzięcza odrodzenie intelektualne na początku XX wieku, a w efekcie pozycję liczącego się ośrodka intelektualnego w dwudziestoleciu międzywojennym”.

Latem 1911 roku Bułhak został zaproszony do Bohdanowa – majątku Ferdynanda Ruszczyca. Wykonał fotografie dworu i jego wnętrz, pejzaże i portrety. Potem napisze: „Fotografowałem w Bohdanowie dość dużo, usiłując wypowiedzieć plamami to, czegom słowami nie potrafił”. Jesienią tegoż roku magistrat miasta Wilna powierzył mu stanowisko „fotografa miejskiego”.

Bułhak wspominał: „Ruszczyc był pierwszym regionalistą i miłośnikiem Wilna, pierwszym konserwatorem jego zabytków wówczas, gdy nie znano jeszcze u nas nawet tego słowa, nie tylko tej czynności. Porozumiał się z prezydentem miasta p. Michałem Węsławskim i postanowił założyć „miejskie archiwum fotograficzne”, powierzając mnie jego prowadzenie... Ja miałem inwentaryzować pod wskazówkami Ruszczyca zabytki architektury wileńskiej w szeregu zdjęć ogólnych i fragmentów, i tworzyć z nich całe albumy...”.

Od roku 1921 Bułhak rozpoczął regularną inwentaryzację kraju. Swoje fotografie gromadził w albumach – ułożył ich 158, w tym 26 – zawierających fotografie Wilna. Reprodukcje wielu z nich znalazły się w tej monografii. Oprócz wymienionego „Wprowadzenia”, zawiera ona następujące rozdziały: kalendarium; w kręgu fotografii piktorialnej; Jan Bułhak i koncepcje narodowościowe fotografii; katalog fotografii; noty katalogowe; indeks nazwisk.

Wiesław Ochman, artysta śpiewak, tenor. Solista wielu teatrów, w tym – Teatru Wielkiego w Warszawie, Metropolitan Opera w Nowym Jorku, La Scala w Mediolanie. Śpiewał gościnnie na największych scenach całego świata. W jego repertuarze - najważniejsze dzieła klasyki. Zapisał się jako niepowtarzalny Jontek z „Halki” i Stefan ze „Strasznego Dworu” Stanisława Moniuszki. Jest znanym w Polsce i na świecie koneserem sztuki, kolekcjonerem malarstwa.

W połowie tego miesiąca w warszawskiej siedzibie Związku Literatów Polskich wręczona została mu Nagroda Literacka im. Witolda Hulewicza – poety, działacza społecznego, przedwojennego dyrektora programowego Wileńskiej Rozgłośni Polskiego Radia. Nagrodę przyznano za przyczynek do rozbudowy i urządzenia wileńskiego mieszkania-muzeum Adama Mickiewicza przy Bernardyńskiej 11. Przypomnijmy, że artysta był jednym z inicjatorów i organizatorów aukcji malarstwa polskiego w Nowym Jorku na rzecz wileńskiej placówki mickiewiczowskiej. Wówczas to kilkunastu najwybitniejszych mistrzów palety gratisowo przekazało swe dzieła na ten szczytny cel.

Instytut Polski w Wilnie zorganizował w galerii „Kaire-dešine” („Lewa-prawa”) wystawę – kurator Andrzej Kierulis – prac jednego z najbardziej liczących się plastyków polskich – Bronisława Krzysztofa. Pokazano jego rzeźby i medale. Wśród kilkudziesięciu medali znalazł się jeden – zatytułowany „Wędrówka”: schody, a w głębi wizerunek Matki Boskiej Ostrobramskiej. Bardzo to piękne i wzruszające.

W ogóle dla Bronisława Krzysztofa medalierstwo jest szczególnym gatunkiem sztuki, poprzez który ma możliwość osobistej wypowiedzi o świecie i zaprzątających artystę ideach. Natomiast rzeźby poświęcone są postaci człowieka. „Poszukiwania prawdy o człowieku, rozważanie dramatów ludzkiej egzystencji, a jednocześnie radości życia – to główne tematy przez niego podejmowane. Jest zauroczony pięknem ludzkiego ciała”.

Ekspozycja zostanie także zaprezentowana w Kłajpedzie i Kownie.

Zapowiada się na to, że nowa wileńska siedziba Ambasady RP na Litwie – przy ul. Świętojańskiej 3, d. pałac Paców – zdobędzie pozycję liczącego się miejsca sztuki.

Chronologicznie: podczas uroczystości otwarcia wystąpiło Nahorny Trio, prezentując wspaniałe, niepowtarzalne kompozycje Nahornego – artysty muzyka, instrumentalisty i kompozytora, a także opracowania polskiej klasyki oraz standardy jazzowe. Zespół: Włodzimierz Nahorny – fortepian, Mariusz Bogdanowicz – kontrabas, Piotr Biskupski – perkusja. Program – Fryderyk Chopin, Karol Szymanowski oraz kompozycje Nahornego inspirowane muzyką Chopina.

Jeszcze jeden akcent – na otwarcie Ambasady Polska Galeria Artystyczna „Znad Wilii” wystawiła parędziesiąt obrazów z własnych zbiorów. Zaprezentowano dzieła czołówki malarstwa litewskiego, stale współpracującej z PGA.

Rozwinięta wrażliwość i oryginalna wyobraźnia – tak najkrócej można scharakteryzować wystawę prac Grażyny Tomaszewskiej-Sobko – malarstwo i Mai Siemińskiej – obiekty. Ekspozycja w siedzibie Ambasady RP znalazła się w Wilnie z inicjatywy Instytutu Polskiego. Obie artystki pochodzą z Gdańska, ich prace wielokrotnie reprezentowały na świecie polskie malarstwo współczesne.

Wydarzeniem stał się też występ w Ambasadzie z okazji 140. rocznicy urodzin Józefa Piłsudskiego Stowarzyszenia Śpiewaczego – Chóru Akademickiego Politechniki Szczecińskiej im. prof. Jana Szyrockiego.

Do Wilna przybyło zaledwie 40 chórzystów pod dyrekcją Szymona Wyrzykowskiego (z ponad 90-osobowego składu). Sprawili zgromadzonym w siedzibie Ambasady RP wielką ucztę duchową. Koncert rozpoczęli odśpiewaniem „Roty”. A potem było wszystko, co w polskiej chóralistyce jest najpiękniejsze i, co my, tu w Wilnie, bardzo lubimy – utwory Mikołaja Gomułki, Stanisława Moniuszki, Tadeusza Szeligowskiego, pieśni patriotyczne i legionowe.