Życie kulturalne

Zdawałoby się, że cały ogromny przedwojenny dorobek twórczy Jana Bułhaka poszedł z dymem podczas pożaru kamienicy przy dawnym placu Elizy Orzeszkowej. Mieściła się tam pracownia tego niedoścignionego fotografa Wilna i Ziemi Wileńskiej. Nadal jednak od czasu do czasu „wypływają” jego zdjęcia.

Niedawno pisaliśmy o ekspozycji w Litewskim Muzeum Narodowym. Teraz Stefan Figlarowicz poinformował redakcję, że w kierowanej przezeń Gdańskiej Galerii Fotografiii – dział Muzeum Narodowego w Gdańsku czynna jest wystawa zdjęć autorstwa Jana Bułhaka z kolekcji prof. Jana Borowskiego. Jest to 16 nieznanych prac, stanowiących tekę dedykowaną Borowskiemu w 1930 roku, jako pamiątkę wspólnej zagadkowej podróży oraz 14 – przedstawiających Ostrą Bramę.

Jan Borowski (1890-1966) – sporo miejsca mu poświęcił w swoich „Dziennikach” Ferdynand Ruszczyc – inż. architekt, pedagog. Projektował głównie kościoły, ołtarze, pracował też w dziedzinie konserwacji zabytków – wnętrze kościoła św. Kazimierza w Wilnie, zamki w Trokach i Krewie. Od 1925 r. – starszy asystent przy katedrze architektury i budownictwa na wydziale sztuk pięknych USB. Od 1927 – wykładał również architekturę i budownictwo w Państwowej Szkole Technicznej w Wilnie (na Holenderni). Wchodził w skład specjalnej komisji (1927 r.) powołanej przez ks. metropolitę wileńskiego do spraw związanych z koronacją obrazu M. B. Ostrobramskiej, projektował wraz z innymi plac, na którym przy kościele franciszkańskim stanął pomnik Józefa Montwiłła. Po wojnie wyjechał do Polski, osiedlił się w Gdańsku.

XIV festiwal „Pieśń znad Wilii” zorganizowany, podobnie jak wszystkie poprzednie przez Centrum Kultury Polskiej na Litwie im. Stanisława Moniuszki, kierowane przez Apolonię Skakowską, zgromadził blisko 30 zespołów z Wilna, Wileńszczyzny, przybył też chór z Kowna. Jury: Jaroslavas Ciechanovičius, kierownik Orkiestry Litewskiego Państwowego Radia i Telewizji, Alicja Dacewicz, nauczycielka muzyki, Walenty Wojniłło, dziennikarz, były tancerz „Wilii” oraz organizatorzy są zdania, że uczestnicy tegorocznej imprezy (odbywała się w siedzibie Pałacu Kultury i Sportu MSW) reprezentowali wysoki poziom pod względem artystycznym, organizacyjnym. Cieszy również fakt licznego udziału młodzieży, a nawet dzieci, wymieńmy tu przedszkole „Sówka” z podwileńskich Pogir. Zgodnie z utartym zwyczajem, podczas festiwali „Pieśń znad Wilii” typowani są uczestnicy Międzynarodowego Festiwalu Kultury Kresowej w Mrągowie. W tym roku Litwę reprezentować będą tam: „Solczanie” pod kier. Renaty Brasel, „Żejmiana”, kier. art. Lolita Vilimiene, kapela „Randez-vous” pod kier. Bożeny Bielak, „Pierwiosnki” i „Lśniące kropelki” z Wileńskiej Szkoły Średniej im. J. I. Kraszewskiego, pod kier. – odpowiednio – Janiny Stupienko i Ireny Kogarko.

Była to piękna impreza, w miejscu znamiennym – wspaniałym kościele bernardynów w Wilnie, który jest świadectwem zniszczeń, jakich dopuściła się powojenna władza, zamykając świątynie i następnie z premedytacją je dewastując. „Bernardyni” wracają do życia i od czasu, gdy rozpoczęto tu prace remontowo-restauratorsko-konserwatorskie, wprowadzono zwyczaj urządzania koncertów. Ten, o którym mówimy, był szczególny: poświęcono go papieżowi – Polakowi Janowi Pawłowi II i nazwano „Nadzieja Jana Pawła”.

Bardzo cieszy fakt, że do udziału w tym przedsięwzięciu organizatorzy zaprosili utalentowanych Polaków wileńskich: piosenkarkę Marię Krupowies, znaną badaczkę folkloru narodów Wielkiego Księstwa Litewskiego, Zbigniewa Lewickiego, pierwszego skrzypka Litewskiej Państwowej Orkiestry Symfonicznej, animatora życia kulturalnego Polaków na Litwie i Krystynę Kamińską, dziennikarkę Radia Znad Wilii, która wprost oczarowała licznie zgromadzoną publiczność swoim talentem aktorskim, recytując po polsku dwa wiersze Jana Pawła II: jeden z poematu „Wigilia Wielkanocna 1966”, drugi – ze zbioru poezji „Pieśń o Bogu ukrytym”.

Dodajmy, że w gronie wykonawców był znakomity organista Leopoldas Digrys, kontrabasista Eugenijus Kanevičius, skrzypek Vytautas Mikeliunas, aktor Ridas Jasiulionis, chór mieszany „Langas” i szawelski chór chłopięco-młodzieżowy „Dagilelis”.

Słowa te znalazły się na plakacie pod portretem Jana Pawła II, obok – wizerunek Matki Boskiej Ostrobramskiej, w tle – kościół św. Jana i fragment zabudowań Uniwersytetu Wileńskiego. 20 maja w tej świątyni akademickiej – wielki koncert, poświęcony pamięci Ojca Świętego Jana Pawła II. Organizator projektu międzynarodowego – Jan Milun z Bostonu, były wilnianin, muzyk i śpiewak operowy, od roku 1971 stale mieszkający w USA. Niestrudzony mecenas i ambasador polskiej muzyki i kultury, od lat wielu organizujący w różnych krajach świata koncerty na cześć papieża – Polaka.

Jako prezes Stowarzyszenia Stanisława Moniuszki w Bostonie zajmował się promocją polskiej muzyki klasyczenej, ale, jak mówi: „od momentu, kiedy ksiądz kardynał Karol Wojtyła został papieżem, postanowiliśmy zająć się również upowszechnianiem idei i filozofii Jana Pawła II... Zorganizowałem ponad dwieście pięćdziesiąt koncertów na całym świecie... Co piątą rocznicę Jego pontyfikatu uczciłem koncertem międzynarodowym... Choć zabrakło Go na tym świecie, nie ustaję w rozsławianiu Jego imienia, utrwalaniu przykładu Jego życia i osobowości”.

Wykonawcy koncertu wileńskiego – chór i orkiestra kameralna Uniwersytetu Wileńskiego, Polski Zespół Artystyczny Pieśni i Tańca „Wilia”, Chór Litewskiego Radia i Telewizji, gościnnie – chór Akademii Medycznej w Gdańsku. W repertuarze – m. in. utwory Stanisława Moniuszki, na czele z fragmentem jego „Litanii Ostrobramskich”, Fryderyka Chopina.

Założona przez małżeństwo Mieczkowskich – Wandę i Romualda szczęśliwie doczekała dwunastych urodzin. Wpisała się pięknie do życia artystycznego przede wszystkim Wilna – wielokrotne uczestnictwo we wspólnych projektach wystawowych z czołowymi galeriami stołecznymi, udział w dorocznych „Dniach Wilna” etc. Prezentowała z powodzeniem sztukę litewską, głównie Polaków tu mieszkających i należących do Związku Plastyków Litwy, w Polsce, Niemczech, Stanach Zjednoczonych. Bilans działalności PGA – 200 wystaw we własnym lokalu, 50 – wyjazdowych, patronat nad domem dziecka nr 3 w Wilnie, współudział w organizacji spotkań poetyckich „Maj nad Wilią”, w wydawaniu kwartalnika „Znad Wilii”. „Bez galerii żyć nie potrafię” – skwitowała krótko Wanda Mieczkowska na urodzinowym spotkaniu przyjaciół i sympatyków PGA.

Upiększeniem imprezy był wernisaż malarstwa Jeleny Blizinej. Na okolicznościowym zaproszeniu znalazły się m. in. słowa: „Lampkę wina i nastrój tu znajdziecie”. Atmosfera rzeczywiście – serdeczna, potęgowana malarstwem artystki, bardzo kameralnym, tak też wyeksponowanym. Na płótnach tym razem królowały kwiaty o barwach wiosny i pejzaże – bardzo ciepłe, bo namalowane przez artystkę w Hiszpanii.

Wkrótce kolejne spotkania ze sztuką: malarstwo niepełnosprawnego artysty z Ostródy Ireneusza Betlewicza, a potem – fotografie zrobione przez asa dziennikarstwa, redaktora naczelnego przedwojennego wileńskiego „Słowa”, a później emigranta, Stanisława Cata-Mackiewicza.

Życie kulturalne w czerwcu zdominowane zostanie przez muzykę. Od 14 do niemal ostatnich dni miesiąca Wilno gościć będzie światową elitę artystyczną. XI Wileński Festiwal zgromadzi szereg słynnych wykonawców. Odnotowujemy przyjazd wybitnego dyrygenta polskiego Antoniego Wita – ucznia dwóch wielkich muzyków – Henryka Czyża (pod jego kierunkiem ukończył wydział dyrygentury) i Krzysztofa Pendereckiego, u którego uczył się kompozycji.

Antoni Wit współpracował z największymi polskimi orkiestrami, występował w wielu krajach świata. Jest zdobywcą drugiej nagrody w liczącym się Konkursie Herberta von Karajana. W Wilnie, na scenie Filharmonii Narodowej podczas jednego wieczoru wystąpią dwie orkiestry symfoniczne: Filharmonii Warszawskiej pod batutą Antoniego Wita, która zaprezentuje dzieła Karola Szymanowskiego oraz Filharmonii Narodowej w Wilnie pod kierunkiem Robertasa Šervenikasa.

Najważniejszym i monumentalnym akordem tego święta muzyki będzie wykonanie na scenie Narodowego Teatru Opery i Baletu w Wilnie „Pasji według św. Jana” Johanna Sebastiana Bacha. Koncert zadedykowano pamięci niedawno zmarłego wielkiego wiolonczelisty i dyrygenta – Mstisława Rostropowicza. Jest to wspólny projekt litewskich artystów i paryskiego teatru „Le Chatelet” – zrealizowany pod kierunkiem amerykańskiego reżysera i scenografa Roberta Wilsona. Litewska orkiestra operowa, chór, soliści wystąpią pod batutą słynnego interpretatora muzyki J. S. Bacha, Niemca Rolfa Becka. Dekoracje i kostiumy sprowadzone zostaną z Francji, gdzie niedawno na scenie teatru „Le Chatelet” odbyła się premiera „Pasji według św. Jana”.

Wśród plejady gwiazd festiwalu – „Kremerata Baltica” – orkiestra kameralna jednocząca utalentowanych młodych muzyków trzech państw bałtyckich, powołana do życia przez Gidona Kremera

„Soliści Moskwy” z Jurijem Baszmetem. Tradycji stanie się zadość: na specjalne zamówienie festiwalu kompozytorka Rimanta Šerkšnyte napisała kantatę-oratorium „Śpiewy zachodu słońca i jutrzenki” do słów laureata Nagrody Nobla poety Rabindranatha Tagore. Wykonawcy – chór „Jauna muzika” i soliści.