Na bieżąco

Związek Polaków na Litwie wystosował list do przedstawicieli najwyższych władz kraju, m. in. prezydenta, a także do organizacji dziennikarskich, z prośbą o powstrzymanie kampanii medialnej, skierowanej przeciwko mniejszościom narodowym, głównie Polakom.

ZPL zwrócił się również do prokuratury z prośbą o ustalenie, czy publikacje, „w których m. in. mniejszości narodowe są porównywane do faszystów i wyganiane z Litwy, nie są sprzeczne z litewskim ustawodawstwem, nie mają odcienia rasizmu i ksenofobii”.

Ostatnio w litewskich mediach nasiliły się nastroje antypolskie.

„Związek Polaków na Litwie uznaje i popiera głoszoną na Litwie zasadę wolności słowa i opinii, jednakże stanowczo nie zgadza się z zamieszczanymi w mediach artykułami o treści szowinistycznej, wzniecającymi niezgodę narodową” – napisano w liście ZPL.

Związek Polaków zwrócił się z prośbą o „podjęcie działań i środków na rzecz zaprzestania prowadzonej kampanii, skierowanej przeciwko mniejszościom narodowym, głównie Polakom, jak też podjęcia działań zapobiegających w przyszłości tego typu kampanii”.

Przewodniczący ZPL Michał Mackiewicz uważa, że antypolskie nastroje w litewskich mediach są związane z rozpoczynającą się kampanią wyborczą przed jesiennymi wyborami parlamentarnymi, zaznacza, iż „karta polska w wyborach praktycznie zawsze tu jest rozgrywana”.

„Jeżeli na starcie kampanii ukazują się takie artykuły, to czego należy oczekiwać, gdy walka wyborcza rozgorzeje na dobre. Dlatego postanowiliśmy poczynić kroki, by zapobiec nasilaniu nastrojów antypolskich“ – powiedział Michał Mackiewicz.

Prokuratura Generalna Litwy poinformowała Zarząd ZPL o wszczęciu wstępnego dochodzenia karnego w związku z podejrzeniem popełnienia przestępstwa przez portal internetowy „Delfi”, rozniecający waśnie narodowościowe. 

Szef litewskiego MSZ uważa, że już najwyższy czas, aby zacząć spełniać obietnice dane Polakom-obywatelom Litwy, a dotyczące m. in. pisowni polskich nazwisk – napisał dziennik „Vilniaus diena”.

„Vilniaus diena” przypomina, że Polacy od dziesięciu lat domagają się, by ich nazwiska w litewskich dokumentach były pisane po polsku, a „litewscy politycy ciągle obiecują (...), jednakże nie śpieszą z podjęciem realnych działań”.

Według przewodniczącego Sejmu Česlovasa Juršenasa, projekt ustawy o pisowni nazwisk, przygotowany przed rokiem przez rząd, nie trafił dotychczas pod obrady Sejmu, gdyż wywołuje wiele kontrowersji.

„Poszukujemy kompromisowego rozstrzygnięcia i być może już pod koniec czerwca rozpoczniemy omawianie tego projektu” – powiedział Juršenas.

Polska i Litwa wydadzą wspólny uzupełniający podręcznik do historii dla dzieci i młodzieży w obu krajach – przewiduje protokół podpisany na zakończenie posiedzenia polsko-litewskiej komisji ds. podręczników historii i geografii.

Prace nad koncepcją podręcznika rozpoczną się za rok w Olsztynie, na kolejnym posiedzeniu komisji.

„To nie znaczy, że o wszystkich sprawach będziemy mówić jednym głosem. Tam, gdzie można zbliżyć stanowiska, to dobrze, a tam, gdzie nie, to uczniom należy powiedzieć, że historiografia polska i litewska różnie oceniają jakieś wydarzenie i przedstawić dwie różne interpretacje” – powiedział inicjator wydania wspólnego podręcznika, prof. Uniwersytetu Opolskiego Adam Suchoński.

„Wydawanie wspólnych podręczników historii obecnie jest popularne w Europie” – dodał Suchoński. Profesor przypomniał, że ukazał się już podręcznik francusko-niemiecki, jest podręcznik litewsko-łotewsko-estoński, w przygotowaniu jest polsko-niemiecki.

W przyszłym roku ukaże się też publikacja zawierająca zalecenie komisji, co uczeń w Polsce powinien wiedzieć o Litwie, a uczeń na Litwie – o Polsce. Publikacja zostanie przygotowana na podstawie materiałów opracowanych przez komisję.

Polsko-litewska komisja ds. podręczników z historii i geografii działa od 15 lat. Do tej pory komisja pracowała m. in. nad wyeliminowaniem z litewskich podręczników historii określenia Armii Krajowej jako bandy, która mordowała i terroryzowała, nad złagodzeniem interpretacji postaci Marszałka Józefa Piłsudskiego oraz wyeliminowaniem epitetów i jednostronnych, negatywnych ocen wydarzeń.

Na Cmentarzu Bernardyńskim, jednej z najstarszych i zarazem najbardziej zaniedbanych nekropolii Wilna, w maju dwutygodniową praktykę konserwatorską odbyło pięciu uczniów z Zespołu Państwowych Szkół Plastycznych im. Józefa Szermentowskiego w Kielcach.

„Udział polskiej młodzieży w odnawianiu cmentarza, który jest świadectwem naszego wspólnego dziedzictwa i naszej wspólnej historii, przyczyni się nie tylko do pogłębienia wiedzy uczniów, lecz także do lepszego poznania się nawzajem” – powiedziała konserwator zabytków, przewodnicząca Fundacji Wspierania Współpracy Polsko-Litewskiej im. Adama Mickiewicza Gražina Dremaite.

Przed trzema laty polska Rada Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa oraz fundacja im. A. Mickiewicza zawarły porozumienie, na mocy którego rozpoczęto realizację programu konserwacji cmentarza. Do 2010 roku, na 200-lecie założenia nekropolii, cmentarz ma być całkowicie odnowiony. Pieniądze na renowację wykładają rządy Polski (ok. 500 tys. euro) i Litwy (dokładna kwota nie jest znana).

Jak poinformowała Dremaite, w ciągu trzech lat odnowionych zostało około 50 nagrobków. Są to przede wszystkim groby powstańców z 1863 roku, żołnierzy AK, profesorów Uniwersytetu Stefana Batorego. W tym roku planuje się odnowić kolejnych 40 nagrobków, a także rozpocząć konserwację katakumb.

Uczniowie z Kielc są pierwszą grupą młodzieży z Polski, która uczestniczy w odnawianiu wileńskiego cmentarza. W przyszłym roku mają być zorganizowane wspólne praktyki młodzieży polskiej i litewskiej ze szkół plastycznych.

Prezydent Litwy Valdas Adamkus wręczył prezesowi Trybunału Konstytucyjnego Jerzemu Stępniowi jedno z najwyższych odznaczeń państwowych Republiki Litewskiej – Order Wielkiego Księcia Litewskiego Giedymina.

Odznaczenie przyznano za zasługi we współpracy między polskim Trybunałem Konstytucyjnym a litewskim Sądem Konstytucyjnym.

„Nasza przeszłość – od Unii Lubelskiej do Unii Europejskiej – pięknie się wpisuje w dzień dzisiejszy. Myślę, że to odznaczenie jest podkreśleniem tego mojego skromnego wkładu w tę naszą rzeczywistość, ale opartą o tradycję” – powiedział prezes Trybunału Konstytucyjnego. Zaznaczył też, że odznaczenie zobowiązuje, dlatego po zakończeniu kadencji zamierza nadal działać na rzecz zacieśniania związków kulturalnych i prawnych między obydwoma narodami.

Współpraca polskiego Trybunału Konstytucyjnego i litewskiego Sądu Konstytucyjnego datuje się od roku 1993, gdy powstał Sąd Konstytucyjny. Strona litewska podkreśla, że Polska bardzo pomogła na początku działalności Sądu Konstytucyjnego, akcentuje też doskonałą współpracę obu instytucji.

Delegacja Trybunału Konstytucyjnego wzięła w maju udział w XIV Kongresie Konferencji Europejskich Sądów Konstytucyjnych, który odbywał się w Wilnie.

Premier Litwy Gediminas Kirkilas w wywiadzie dla Litewskiego Radia wyraził przekonanie, że strona polska uzyska żądane 1000 MW z nowej siłowni w Ignalinie.

Premier przypomniał, że w sierpniu zostaną zakończone badania środowiska, które określą maksymalną moc przyszłej siłowni. „Jeżeli takowa wyniesie 3000 MW, a z moich informacji wynika, że właśnie tak będzie, to zadowolimy wszystkich naszych partnerów” – powiedział Gediminas Kirkilas.

Strona polska domaga się zapewnienia, że otrzyma co najmniej 1000 megawatów z nowej elektrowni, którą zamierzają wybudować Litwa, Polska, Łotwa i Estonia.

Według premiera, budowa siłowni w miejscu zamykanej w 2009 roku Ignalińskiej Elektrowni Atomowej rozpocznie się za półtora roku – dwa lata. 

Stu deputowanych do Parlamentu Europejskiego podpisało się pod listem do przewodniczącego litewskiego Sejmu, wspierając projekt Ustawy, która ma zakazać aborcji na Litwie.

„Prawo europejskie ani zobowiązania polityczne wynikające z integracji europejskiej nie stoją w sprzeczności z działaniami legislacyjnymi, których celem jest lepsza ochrona prawna dzieci nienarodzonych” – głosi list przygotowany z inicjatywy eurodeputowanego PiS Konrada Szymańskiego oraz konserwatywnego eurodeputowanego Vytautasa Landsbergisa.

Pod listem podpisali się parlamentarzyści z 19 krajów UE, reprezentujący cztery grupy polityczne (prawica, chadecja, liberałowie, a także niezrzeszeni). Najliczniej reprezentowani są Polacy (38), w tym – niemal cała delegacja Platformy Obywatelskiej z Jackiem Saryusz-Wolskim na czele, oraz Włosi (15) i Niemcy (10). Sygnatariusze „z uznaniem przyglądają się wysiłkom parlamentarzystów litewskich, których troską jest lepsza ochrona dziecka przed narodzeniem”.

„Te sto podpisów jest kolejnym argumentem, przemawiającym za przyjęciem projektu ustawy o ochronie życia poczętego. Argumentem poważnym, bo dotychczas próbowano nam wmawiać, że Europa Zachodnia nie popiera takiej ustawy” – powiedział jeden z inicjatorów Ustawy o ochronie życia poczętego, przewodniczący AWPL, poseł Waldemar Tomaszewski.

W grudniu 2007 roku parlament litewski w pierwszym czytaniu zaaprobował Ustawę o ochronie życia poczętego. Ma zastąpić dokument z czasów radzieckich, pozwalający z dowolnego powodu przerwać ciążę do 12. tygodnia. Jeżeli zostanie ostatecznie przyjęta, Litwa będzie czwartym państwem unijnym, po Polsce, Irlandii i Malcie, które wprowadzi zakaz aborcji. 

W Muzeum Wojskowym im. Witolda Wielkiego w Kownie w maju została otwarta wystawa „Historia trzech fotografii”. Ekspozycja poświęcona jest Stefanowi Lingowskiemu, który w 1933 roku zrobił zdjęcia wraku samolotu bohaterów Litwy – Steponasa Dariusa i Stasysa Girenasa.

W tym roku przypada 75. rocznica tragicznej śmierci lotników, których samolot „Lituanica” po pokonaniu Atlantyku rozbił się koło wioski Pszczelin niedaleko Myśliborza na ówczesnym niemieckim Pomorzu.

Głównym akcentem wystawy są trzy zdjęcia, wykonane od razu po katastrofie, a także aparaty fotograficzne autora zdjęć i historia jego rodziny.

Nazwany „Lituanicą” jednosilnikowy samolot Bellanca CH-300 Pacemaker z Dariusem i Girenasem wystartował do transatlantyckiego lotu z Nowego Jorku 15 lipca 1933 roku – w rocznicę bitwy pod Grunwaldem. Lotnicy zamierzali dotrzeć bez międzylądowania do Kowna – ówczesnej siedziby władz państwowych Litwy. 17 lipca o godzinie 0.36. czasu lokalnego, już po pokonaniu oceanu i w odległości 650 km od celu, samolot rozbił się – najprawdopodobniej z powodu niepogody. Obaj lotnicy zginęli na miejscu. Po katastrofie zwłoki lotników przetransportowano do Kowna, gdzie odbył się pogrzeb. W trzecią rocznicę katastrofy w miejscu upadku samolotu „Lituanica” odsłonięto istniejący do dziś pomnik.

Centralne obchody 75. rocznicy katastrofy, organizowane pod patronatem prezydentów Polski i Litwy, odbędą się w Pszczelniku i Myśliborzu 12 i 13 lipca tego roku.