XV edycja konkursu „Najlepsza szkoła – najlepszy nauczyciel”

Tego roku konkurs na najlepszą szkołę i nauczyciela obchodził jubileusz – piętnastolecie. Zrodził się on w roku 1994, kiedy to na Wileńszczyźnie z inspiracji władz oświatowych Litwy zaczęto zakładać powiatowe (najczęściej) szkoły z litewskim językiem nauczania dla miejscowych – w przeważającej większości – polskich dzieci. Miały one stać się głównym instrumentem lituanizacji Wileńszczyzny, która się wcale nie kwapiła z języka rosyjskiego (tak usilnie tu wdrażanego przez prawie półwiecze) przestawić się na litewski.

Istniejące od lat oraz powstające nowe szkoły z polskim językiem nauczania, utworzone Stowarzyszenie Nauczycieli Szkół Polskich na Litwie „Macierz Szkolna” ukształtowały na Wileńszczyźnie szkołę z polskim językiem nauczania, która by była zarówno kontynuatorką najlepszych tradycji szkolnictwa polskiego z okresu międzywojnia, jak i solidnego dorobku czterech dziesięcioleci istnienia szkolnictwa polskiego na Litwie, kiedy to nauczyciele pomimo wrogiej ideologii i rzeczywistości potrafili zachować jej polską treść.

Szkoła polska na Litwie, dzięki wydatnej pomocy z Macierzy, entuzjazmowi oraz oddaniu swej pracy nauczycieli, uformowała swe nowe oblicze. Litewskie szkoły powiatowe, zakładane praktycznie w każdej wsi, kuszące datkami i przywilejami mogły stać się poważnym problemem dla polskiego środowiska. Przed polskim szkolnictwem stanęło zadanie nie tylko jak najlepszej pracy, ale też promowania swojej szkoły.

W swym wystąpieniu na jubileuszowej imprezie prezes „Macierzy Szkolnej” Józef Kwiatkowski zaznaczył, iż nie tylko rodzicom należało udowodnić, że polska szkoła jest dla ich dzieci najlepsza, ale też utwierdzić nauczycieli w przekonaniu, że pomimo nieprzychylności władz centralnych i prowadzonej masowej polityki wdrażania litewskości na tych terenach, polska szkoła na Litwie ma rację bytu i powinna być nie tylko dobra, ale najlepsza.

I oto z lekkiej ręki ówczesnego konsula generalnego Rzeczypospolitej Polskiej na Litwie pana Dobiesława Rzemieniewskiego zrodził się pomysł powołania konkursu na najlepszą szkołę i najlepszego nauczyciela. Miał on służyć nie tylko promocji polskich szkół i nauczycieli w nich pracujących, ale też być elementem zdrowej konkurencji oraz barometrem sytuacji w szkolnictwie z polskim językiem nauczania.

Konkurs „Najlepsza szkoła – najlepszy nauczyciel” w ciągu piętnastu lat częściowo zmienił swoją formułę, wprowadzono od siedmiu lat ranking szkół podstawowych. W początkach co roku był on finalizowany w poszczególnych szkołach, brały w nim udział tylko placówki oświatowe pionu średniego, a za kryterium oceny szkoły brano wyłącznie liczbę absolwentów, którzy podejmowali studia. Od czasu otwarcia Domu Kultury Polskiej w Wilnie jest właśnie tu organizowany, podsumowanie wyników odbywa się na jesieni, a do określenia tej „najlepszej” brane są też pod uwagę takie wskaźniki jak wyniki egzaminów państwowych, ich masowość, składanie matury z języka polskiego itp. Natomiast w konkursie na najlepszego nauczyciela laureaci już tradycyjnie są wyłaniani wśród polonistów, historyków, lituanistów, matematyków, nauczycieli języków obcych oraz innych przedmiotów: fizyki, chemii, biologii informatyki, muzyki, plastyki.

Znaczenie i wagę tego konkursu podkreśla również to, że w ciągu tych 15 lat zaistniał całkiem pokaźny krąg sponsorów nagród dla laureatów i wyróżnionych. Np. członek Rady Krajowej Stowarzyszenia „Wspólnota Polska”, prezes jego Łódzkiego Oddziału pani Alicja Piotrowicz widnieje wśród nich stale, podobnie jak nagrody dla lituanistów od lat funduje Departament Mniejszości Narodowych i Wychodźstwa przy rządzie RL. Cieszy, że tych fundatorów z roku na rok przybywało, odnajdywali się nowi ludzie i wspólnoty, którym to nasze polskie szkolnictwo leżało na sercu. Swoich sponsorów mają poszczególne regiony, jak np. Łomżyński Oddział „Wspólnoty Polskiej” (na czele z panią prezes Hanką Gałązką) objął pieczą rejon solecznicki. Znalazła też naśladowców zapoczątkowana przez tenże rejon solecznicki piękna tradycja, by władze poszczególnych samorządów dodatkowo honorowały swoich nauczycieli i szkoły.

Tego roku „Macierz Szkolna” postanowiła dodatkowo wyróżnić placówki oświatowe, których uczniowie szczególnie aktywnie biorą udział w konkursach, festiwalach, olimpiadach. Po raz pierwszy laury w tej kategorii zgarnęła Wileńska Szkoła Średnia im. J. I. Kraszewskiego oraz Szkoła Średnia w Mickunach w rejonie wileńskim. A z inicjatywy kierownika wydziału konsularnego Ambasady RP w Wilnie Stanisława Kargula zostali specjalnie uhonorowani dyrektorzy szkół-laureatek i wyróżnionych. Należy przyznać, że od kierownika szkoły, pracy administracji w wielkiej mierze zależy praca całej placówki.

Słowem, konkurs nie stał w miejscu – rozwijał się, zmieniał oblicze. W jednym był wszak stały: w promowaniu tych, kto w swej codziennej pracy robił o wiele więcej niż odeń wymagają okólniki i standardy. A jak się okazało w ciągu tych lat, takich osób – nauczycieli, dyrektorów szkół mamy w swym polskim gronie bardzo, bardzo wielu. To oni przyczynili się do podniesienia oświaty w języku polskim na dzisiejszy poziom, wyrobienia dobrej opinii dla szkoły polskiej, dla której warto powierzać swoje dzieci. I to zaufanie jest jej najcenniejszym osiągnięciem.

Podkreślając tak znaczące osiągnięcia i postęp, jaki udało się nam osiągnąć w ciągu ubiegłych piętnastu lat (np. o ile w roku 1994 na studia dostało się zaledwie 38 proc. absolwentów, to w roku 2008 już 77 proc.), nie możemy też spoczywać na laurach i nie dostrzegać problemów. O nich też mówił prezes Józef Kwiatkowski. Należałoby zbadać sytuację, ilu studentów przerywa studia po pierwszym roku bądź w latach późniejszych; gdzie się rozpraszają zasoby młodej polskiej inteligencji.

W Wilnie, by zmienić sytuację, kiedy to zaledwie każde piąte polskie dziecko idzie do szkoły z ojczystym językiem wykładowym, należy dołożyć maksimum starań do zakładania polskich przedszkoli, grup, budowy szkół-przedszkoli, co czyni się już w rejonie wileńskim, solecznickim. Tymczasem w stolicy idzie to bardzo opornie, bowiem z jednej strony daje znać o sobie chroniczny brak miejsc w placówkach przedszkolnych, z drugiej zaś – brak dobrych chęci u władz oświatowych miasta.

Droga do utrzymania swoich pozycji i sukcesu jest jedna: pod wylansowanym przez rejon wileński hasłem „każde polskie dziecko w polskiej szkole” robić swoje. Tak jak to czynią od lat np. Gimnazjum im. Jana Pawła II w Wilnie (tego roku studia podjęło 94 proc. jego maturzystów), im. A. Mickiewicza (96,1 proc.), Gimnazjum im. J. Śniadeckiego w Solecznikach (85,2 proc.), Szkoła Średnia w Egliszkach w rejonie wileńskim (94,1 proc.) i in.

Na szczególne wyróżnienie zasługują osiągnięcia poszczególnych nauczycieli, którzy potrafią pracować tak, że ponad 30, 47, 60 proc. ich wychowanków uzyskują na egzaminach państwowych wyniki w granicach 90-100 punktów. To dla nich były kwiaty, nagrody oraz fanfary, najpiękniejsze słowa i oklaski na sali, a w sercach uczniów tudzież ich rodziców – ogromna wdzięczność.

Z roku na rok coraz bardziej możemy się szczycić wynikami pracy szkół podstawowych, których wyniki w konkursie są podsumowywane od siedmiu lat. Na szczególne uznanie zasługuje praca placówek, których uczniowie praktycznie w stu procentach kontynuują naukę w szkołach średnich i zdobywają maturę, bo we współczesnym świecie człowiek bez wykształcenia z trudem znajdzie dla siebie miejsce i będzie mógł realizować swe plany życiowe. Wysiłek nauczycieli i wychowawców, praca całej szkoły – polskiej szkoły na Litwie – jest skierowana na to, by obywatel Litwy – Polak mógł w swej Ojczyźnie czuć się równym wśród równych i osiągnąć sukces życiowy.