Unijna komisarz ds. budżetu Dalia Grybauskaite już w pierwszej turze zdecydowanie zwyciężyła w wyborach prezydenckich na Litwie.

Jest ona pierwszą kobietą, którą wybrano na urząd głowy państwa. Zgromadziła prawie 69 proc. głosów.

Główny rywal, lider Litewskiej Partii Socjaldemokratycznej Algirdas Butkevičius, cieszył się 11-procentowym zaufaniem.

Waldemar Tomaszewski, przewodniczący Akcji Wyborczej Polaków na Litwie, zajął wśród siedmiu kandydatów wysokie czwarte miejsce, uzyskując poparcie 4,69 proc. głosujących.

W Wilnie Tomaszewski był drugi (9,69 proc. poparcia), wyprzedzając lidera socjaldemokratów Algirdasa Butkevičiusa, który zdobył 8,77 proc. Zwyciężczyni uzyskała w stolicy 67,59 proc. głosów.

Grybauskaite wygrała w 60 okręgach wyborczych, w czterech pozostałych – inni kandydaci. Prócz Waldemara Tomaszewskiego, który święcił zdecydowany sukces w rejonie wileńskim (49,94 proc. ogółu głosów) oraz w solecznickim (aż 66,86 proc. poparcia), w Wyłkowyszkach triumfował Butkevičius, a w Wisaginasie – była przewodnicząca Partii Chłopskiej Kazimiera Prunskiene.

Trzeba przyznać, iż Wileńszczyzna aktywnie uczestniczyła w wyborach prezydenckich. O ile ogólna frekwencja wyniosła prawie 52 proc., w rejonie wileńskim ta sięgnęła 55,42 proc., a w solecznickim – 56,57 proc.

W ocenie dyrektora Instytutu Stosunków Międzynarodowych i Nauk Politycznych Uniwersytetu Wileńskiego prof. Raimundasa Lopaty wynik kandydata AWPL „świadczy o silnym i stabilnym poparciu Polaków dla tej partii”. „A dlaczego tak jest, chyba nie muszę tłumaczyć” – powiedział Lopata, komentując wyniki wyborów w telewizji „Lietuvos rytas”.

Tomaszewski był pierwszym Polakiem, obywatelem Litwy, który wystartował w wyborach szefa państwa, a już w dniu wyborów oznajmił, iż Polacy zwyciężyli.

„Naszym zwycięstwem jest fakt, że stanęliśmy do walki o najwyższy urząd w państwie. Kolejnym zwycięstwem jest to, że zebraliśmy najwięcej podpisów osób popierających naszego kandydata (37 tys.). W ocenie nie tylko Polaków, ale też wielu Litwinów w debatach przedwyborczych wypadliśmy dobrze. I na pewno w pierwszej turze wyborów uzyskamy więcej głosów niż wskazywały sondaże przedwyborcze” – powiedział Waldemar Tomaszewski, któremu te sondaże dawały około 2 proc. głosów. Jak się później okazało, to się potwierdziło.

Pisownia polskich nazwisk, Karta Polaka i współpraca energetyczna były głównymi tematami rozmów prezydenta Lecha Kaczyńskiego podczas państwowej wizyty na Litwie, która miała miejsce w kwietniu.

Prezydent Litwy Valdas Adamkus po spotkaniu z Lechem Kaczyńskim wyraził opinię, że sprawę pisowni nazwisk polskich należy rozstrzygnąć w szybkim czasie.

„Nazwisko jest własnością i nikt nie ma prawa targnąć się na tę własność. Podobnie jak w Polsce rozstrzygnięto kwestię pisowni nazwisk litewskich, tak w szybkim czasie powinno być to rozstrzygnięte też na Litwie” – powiedział Adamkus na wspólnej konferencji prasowej.

„Myślę, że nie stałoby się nic nadzwyczajnego, gdyby nazwiska Polaków, obywateli Litwy, były pisane w wersji polskiej. To naprawdę niczego nie zmienia” – zaznaczył ze swej strony prezydent RP.

Podkreślił raz jeszcze, że Karta Polaka, która na Litwie wywołała wiele dyskusji, nie jest dokumentem przyznającym obywatelstwo polskie. Wyraził zadowolenie z powołania sześcioosobowej polsko-litewskiej grupy roboczej, której zadaniem będzie rozstrzygnięcie tej spornej kwestii, a także sprawy nazw ulic w języku polskim na Wileńszczyźnie, którą zwarcie zamieszkują Polacy.

Z prezydentem Adamkusem i z premierem Litwy Andriusem Kubiliusem polski prezydent rozmawiał też o współpracy gospodarczej i wspólnych projektach energetycznych.

Po spotkaniach Lech Kaczyński poinformował, że Polska popiera projekt budowy nowej siłowni atomowej w miejscu zamykanej Ignalińskiej Elektrowni Atomowej oraz mostu energetycznego.

„Jest on (projekt Ignaliny) niezmiernie potrzebny” – powiedział. Zaznaczył jednak, że strona polska chce gwarancji uzyskania z nowej siłowni określonej mocy potrzebnej dla północno-wschodniej Polski.

Występując w litewskim parlamencie, Lech Kaczyński zaapelował o solidarność polsko-litewską na arenie międzynarodowej w imię walki o wspólne interesy.

Problemy oświaty polskiej na Litwie, pisowni polskich nazwisk i nazw ulic oraz zwrotu ziemi na Wileńszczyźnie poruszono też na spotkaniu prezydenta RP z przedstawicielami organizacji polskich na Litwie.

Jak poinformował prezes Związku Polaków na Litwie, poseł Michał Mackiewicz, prezydent zaznaczył, że problemy Polaków na Litwie, „jak i Litwinów mieszkających w Polsce, należy rozstrzygnąć, bo przeszkadzają one w zbliżaniu dwóch narodów”.

Z okazji rocznicy uchwalenia Konstytucji 3 Maja ambasador Polski w Wilnie Janusz Skolimowski złożył wieniec przy Mauzoleum Matki i Serca Syna na wileńskiej Rossie.

Kwiaty i wieńce złożyli też przedstawiciele polskich organizacji na Litwie, społeczność polska.

„Zaraz po uchwaleniu Konstytucji nasz kraj, nasz, to znaczy Polaków, Litwinów, Białorusinów i innych narodowości, na ponad 100-lecie zniknął z mapy Europy. Dziś do Europy wróciliśmy – my, obywatele niepodległej Polski, obywatele niepodległej Litwy, obywatele zjednoczonej Europy. Niech słynne hasło „Wolni z wolnymi, równi z równymi” zabrzmi, jak nigdy przedtem, jasno i dobitnie” – powiedział ambasador Skolimowski.

Ambasador wręczył grupie Polaków mieszkających na Litwie odznaczenia za wybitne zasługi w popularyzowaniu polskiej kultury, za rozwijanie polsko-litewskiej współpracy kulturalnej, promowanie Polski i działalność na rzecz społeczności polskiej na Litwie.

Krzyżem Oficerskim Orderu Zasługi RP został odznaczony Zbigniew Lewicki, skrzypek, wybitny animator kultury polskiej na Litwie.

Lewicki, zwany wileńskim Paganinim, koncertował na wielu scenach Polski i Europy, uczestniczył w światowych festiwalach muzycznych. Jest założycielem wielu zespołów, m. in. „Kapela Wileńska”, „Kapela Wujka Mańka”, „Wileńskie Dzieci”.

Złotymi Krzyżami Zasługi zostali odznaczeni: dziennikarka polskiej rozgłośni „Znad Wilii” Aleksandra Akińczo, członek zarządu Rady Naczelnej Związku Polaków na Litwie, publicysta Tadeusz Andrzejewski, Romuald Piotrowski, Jerzy Garniewicz, Gerard Łatkowski, Waldemar Łatkowski, Zbigniew Sienkiewicz – członkowie zespołu „Kapela Wileńska”, który obchodzi jubileusz 20-lecia działalności. Srebrne Krzyże Zasługi otrzymały dziennikarka „Znad Wilii” Barbara Sosno i dziennikarka Litewskiego Radia Nijola Masłowska.

Porażką, ale nie tragedią, określił wicemarszałek Sejmu Jarosław Kalinowski fakt, iż polskim i litewskim parlamentarzystom nie udało się 9 maja przyjąć w Wilnie wspólnej deklaracji podsumowującej 15-lecie Traktatu polsko-litewskiego.

Polska i litewska strony nie potrafiły uzgodnić fragmentu deklaracji dotyczącego sytuacji mniejszości narodowych.

XIX sesja Polsko-Litewskiego Zgromadzenia Parlamentarnego obradowała w Wilnie pod tytułem: „Piętnaście lat traktatu między Rzeczypospolitą Polską a Republiką Litewską o przyjaznych stosunkach i dobrosąsiedzkiej współpracy. Co dalej?“.

„Źle się stało, że po raz pierwszy w historii prac Zgromadzenia nie przyjęliśmy wspólnej deklaracji. (...) Byliśmy bardzo blisko, ale może zgodnie z polskim przysłowiem „nie ma tego złego, co by na dobre nie wyszło”, potrzebny jest nam czas na refleksję” – powiedział, podsumowując obrady współprzewodniczący Zgromadzenia Jarosław Kalinowski.

W ocenie wiceprzewodniczącego Sejmu Litwy Algisa Kašety fakt, że nie udało się podpisać wspólnej deklaracji, oznacza, iż problemy mniejszości narodowych istnieją i należy je rozstrzygać“ – zaznaczył.

Tymi spornymi kwestiami są przede wszystkim sprawy oświaty litewskiej w Polsce i polskiej na Litwie, pisownia nazwisk polskich w litewskich dokumentach, używanie w życiu publicznym języka mniejszości narodowej w miejscowościach zwarcie przez nią zamieszkałych i zwrot ziemi w Wilnie i na Wileńszczyźnie.

Wicemarszałek Kalinowski z satysfakcją jednak odnotował, że Zgromadzenie przywróciło do życia powołany przed pięciu laty zespół do monitorowania realizacji Traktatu polsko-litewskiego, który w najbliższym czasie podejmie pracę.

Wyraził przekonanie, że za 15 lat, gdy będzie oceniane 30-lecie tego dokumentu, problemy dotyczące mniejszości narodowych będą już rozwiązane.

Litwa nie powinna bać się sąsiedztwa dużych państw, a przede wszystkim obecności mniejszości narodowych – jeszcze przed wygranymi wyborami prezydenckimi oznajmiła (w wywiadzie dla polskiej rozgłośni w Wilnie „Znad Wilii”) komisarz unijna, kandydatka na urząd prezydenta Dalia Grybauskaite.

Grybauskaite opowiada się za rozstrzygnięciem problemów polskiej mniejszości na Litwie takich jak pisownia nazwisk polskich czy polskich nazw ulic.

„Jesteśmy małym, ale szanującym się państwem. Nastał czas uwierzyć we własne siły. Nie musimy się bać dużych sąsiadów, a przede wszystkim mniejszości narodowych” – powiedziała.

Oceniając pięć lat obecności Litwy w Unii Europejskiej, Grybauskaite zaznaczyła, że Litwa nie potrafiła znaleźć przyjaciół w Unii.

„Swoją energię w wielkiej mierze kierujemy na byłe republiki radzieckie. Tam czujemy się pewnie, a na Zachodzie nie nauczyliśmy się wspólnie rozstrzygać problemów, poszukiwać kompromisów i nie znaleźliśmy tam sobie przyjaciół” – stwierdziła.

W jej ocenie „litewska polityka zagraniczna powinna służyć obronie własnych interesów, interesów swych obywateli, a nie demonstracji pseudoodwagi”.

W ciągu ostatnich trzech miesięcy, w związku z kryzysem gospodarczym, prawie połowie Litwinów zmniejszyło się wynagrodzenie, a ponad połowa obawia się utraty pracy – wynika z opublikowanego niedawno sondażu.

Ankietę przeprowadziła spółka badania opinii publicznej „Spinter tyrimai” na zlecenie portalu internetowego „Delfi”.

Zdaniem dyrektora litewskiego Instytutu Pracy i Badań Społecznych Bogusława Grużewskiego, obecnie „litewski rynek pracy przeżywa największy szok, ale dno jeszcze nie zostało osiągnięte”.

Grużewski przewiduje, że w tym roku aż 80 proc. mieszkańców kraju odnotuje zmniejszenie wynagrodzenia, a obecne około 10-procentowe bezrobocie wzrośnie do 13 proc.

Zdecydowana większość obywateli Litwy, bo aż 74 proc., pozytywnie ocenia członkostwo Litwy w Unii Europejskiej – wynika z sondażu przeprowadzonego przez ośrodek badań opinii publicznej „Prime consulting”.

Jego wyniki opublikował tygodnik „Veidas” w przededniu piątej rocznicy wstąpienia Litwy do Unii Europejskiej.

Prawie połowa mieszkańców miast – 46,6 proc. – uważa, że członkostwo Litwy w UE przyniosło bardzo wiele korzyści, a w ocenie 27,4 proc. – osiągnęliśmy pewne korzyści.

Pozytywów związanych z byciem członkiem Unii nie dostrzega 17,8 proc. Litwinów.

Obywatele Litwy najbardziej niezadowoleni są z tego, że ich kraj jest odbierany w UE jako kraj drugiej kategorii. Opinię taką wyraża 29 proc. respondentów. Z kolei 24 proc. nie zadowala to, że wzrosły ceny artykułów spożywczych i przemysłowych. 12,6 proc. uważa, że unijna pomoc finansowa dla Litwy jest za mała.