Bez szacunku do przeszłości

Betonowa atrapa Zamku Dolnego w Wilnie stoi już w całej swej okazałości. Jednak planowane otwarcie obiektu na obchody tysiąclecia wymienienia Litwy z nazwy nie odbędzie się z braku funduszy na wykończenie oraz wyposażenie. Monarchowie i książęta, których przybycie na uroczystości jest planowane, a którzy mieli być zakwaterowani w jego murach, teraz będą musieli zadowolić się innymi lokalami.

Najsmutniejsze w całej zamkowej historii jest to, że nie wykorzystano autentycznych starych murów, bardzo dobrze zachowanych. Przed kilkunastu laty podziemia te były uporządkowane i odbywały się w nich bardzo piękne spektakle historyczne z udziałem najlepszych aktorów litewskich, a także występy zespołów muzyki dawnej. Zamiast stać się atrakcją zamku, podziemia będą tylko wspomnieniem.

Podobny los spotkał resztki zamku w Rekanciszkach (półtora kilometra na zachód od Nowej Wilejki). Archeolodzy przeprowadzili bardzo dokładne badania ruin i otaczającego je wzgórza. Z braku pieniędzy nie ma mowy o zabezpieczeniu zabytkowego obiektu, tym bardziej o jego odbudowie. Będzie czekać lepszych czasów.

Przypuszcza się, że jest to jeden z najstarszych zamków na Litwie. Wzniesiony przez kniaziów Holszańskich, należał później do Gasztołdów, do króla Zygmunta Augusta (ten zamek przebudował), Paców. Spalony został w 1655 roku podczas najazdu moskiewskiego.

Moda na starzyznę

Targ staroci, od lat każdej soboty mający miejsce na górze Bouffałowej (schody i przyległości dawnego pałacu ZZ) – to coś więcej niż handel. To także sposób na spędzenie kilku godzin wśród ciekawych ludzi, którzy sprzedają różnego rodzaju stare przedmioty, ale i tych, którzy szukają rzeczy, według ich zdania, unikalnych. Jak chociażby pewien znany wileński adwokat, który systematycznie gromadzi wszelkie wiadomości o swoich przedwojennych kolegach po fachu. Udaje mu się to dzięki przede wszystkim różnego rodzaju wydaniom, natrafianym na Bouffałówce.

A więc prosperowanie, potem niedawna groźba, że targ zostanie zlikwidowany, protest zainteresowanych. Uwarunkowania ekonomiczne sprawiły, że planowana rozbudowa i przebudowa pałacu wraz z przyległym terenem została zamrożona. Targowi dano spokój.

Tymczasem na jego podobieństwo, acz w skromniejszym zakresie, zorganizowano pchli targ na podwórzu Domu Nauczyciela na Wileńskiej. Zawsze w niedzielę odbywa się tu spotkanie miłośników starzyzny, przedmiotów niebanalnych.

Upamiętni się imię Mojżesza Kulbaka

Ostatnimi laty w Wilnie powstało kilka rzeźb stosunkowo małych form, które stały się niekwestionowaną ozdobą miasta. Do takich niewątpliwie należy postać chłopca, upamiętniająca pobyt w Wilnie pisarza, dyplomaty i lotnika Romaina Gary na dawnej Wielkiej Pohulance. Równie dobrze oceniana jest rzeźba lekarza Cemacha Szabada, który urodził się i zmarł w Wilnie. Od 1919 roku wchodził w skład rady miejskiej, prezesował gminie żydowskiej w Wilnie. Organizował opiekę społeczną i szkolnictwo żydowskie. W 1928 r. został senatorem RP z listy Bloku Mniejszości Narodowych. Autorem pomnika jest Romas Kvintas.

Tenże rzeźbiarz stworzył postać Mojżesza (Moshe) Kulbaka. Mieszkał on w Wilnie w latach 1919-1927. Tu też opublikował w języku jidysz tom wierszy „Szirim” („Pieśń”), poemat „Wilno” oraz kilka powieści.

Pomnik stanie również na Starówce, niemal obok Szabada. Będzie to postać naturalnej wielkości, dźwigająca dwa wiadra wody – postać jednego z bohaterów poematu poświęconego Wilnu. Na niskim postumencie wykute zostaną jego fragmenty w języku jidysz oraz, jak się zapowiada, w językach obcych. Trzeba mieć nadzieję, że będzie też po polsku, bo poeta językiem tym z łatwością się posługiwał.

Stołeczne „to” i „owo”

Zawiódł rzeźbiarz kłajpedzki, który zainkasował spore pieniądze, a z zobowiązań wywiązał się ze znacznym opóźnieniem (i po wielu skandalach). Kolumny z wypisanym tekstem hymnu stoją już dawno, a rzeźba odlewana jest w Kownie.

Ma tu też być czynna fontanna (w Wilnie niestety zadomowił się chuligański zwyczaj wlewania do wodotrysków płynów myjących, przez co z mety nawalają sterujące urządzenia komputerowe, a ich naprawa słono kosztuje).