Dzieje się tak m. in. dlatego, że często pisarze „minorum gentium”, twórcy niższego lotu są bardziej prężni, jeżeli chodzi o publikowanie i promowanie swojej twórczości. Nie tylko życia literackiego to zresztą dotyczy.

W zaistniałej sytuacji tym bardziej cieszy więc fakt, że w potoku wspomnianej już produkcji literackiej odnajdujemy także dzieła, którym można wróżyć dłuższy żywot. Tym razem chodzi o dotychczasowy dorobek Zbigniewa Maciejewskiego, poety, który w bieżącym miesiącu po raz pięćdziesiąty obchodzi swoje urodziny, więc życzymy mu kolejnego owocnego, twórczego półwiecza.

Rozniecić gasnący promyk nadziei – tak, posiłkując się obrazem, wyjętym z twórczości autora Siewcy, można chyba określić zadanie, które stawia przed sobą oraz swoimi potencjalnymi odbiorcami poeta.

Zbigniew Maciejewski (ur. 18. 01. 1960 w Wilnie) jest znany w rodzimym środowisku nie tylko jako poeta. Z wykształcenia jest biochemikiem, pracował jako dziennikarz i tłumacz. Nie stroni od działalności społecznej. Sprawdził się jako reżyser i animator polskich środowisk teatralnych, brał także udział w działalności charytatywnej. Od 1990 r. jest zawodowo związany ze szkolnictwem polskim na Litwie. Aktualnie jest notabene dyrektorem Szkoły Średniej im. św. Rafała Kalinowskiego w Niemieżu.

Miłośnicy sztuki znają go jako poetę i pieśniarza, wykonującego zarówno własne, jak też utwory innych autorów, do których wierszy pisze muzykę. Są to m. in. ks. Jan Twardowski, Czesław Miłosz, Zbigniew Herbert, Edward Stachura, poeta wileński Sławomir Worotyński, poeta i pieśniarz rosyjski Włodzimierz Wysocki i in.

Poeta debiutował zbiorkiem Dokąd? (1990), który był wydany nakładem Kurii Metropolitalnej w Warszawie. Następnie ukazały się dwa kolejne tomiki poetyckie: Czołem, kameleoni (1994) i Lekcja religii (2001), wydane przez Oficynę Literatów i Dziennikarzy Pod Wiatr.

Najnowszy i najobszerniejszy zbiór wierszy Siewca jest podsumowaniem dotychczasowego dorobku poetyckiego autora.

Wrażliwy poeta ma świadomość tego, że należy do „wielkiej liczby” ludzi twórczych, ludzi piszących. W jednym z wierszy autotematycznych znajdujemy dotyczącą nie tylko jego refleksję: chciał być poetą / lecz nie on pierwszy i, oczywiście, nie on pierwszy chciał świat przerobić, ale, jak to najczęściej bywa, raczej świat przerabiał go.

Tym bardziej więc chwalebne, że nie zważając na osobiste czy też przeciwności losu natury ogólnej, On nadal jednak pisał wiersze, w dodatku wiersze, zdradzające niemałe bogactwo myślowe, wyostrzoną wrażliwość emocjonalną i troskę o nieszablonowe środki wyrazu, o które batalia jest przecież coraz trudniejsza przy niesamowitej „wielogłosowości” poezji współczesnej, przy obsesyjnym przeświadczeniu „już wszystko było co będzie” (Tomasz Jastrun), jakie ogarnęło poetów doby tzw. postmodernizmu.

Warto podkreślić, że w przypadku poezji Zbigniewa Maciejewskiego mamy do czynienia z dwoma rodzajami tekstów: poezją właściwą i piosenkami, które tworzy, przygotowuje do nich wersję muzyczną i wykonuje sam autor.

Jeżeli chodzi o zawartość myślową, oba rodzaje tekstów, z jednej strony, w jakiś sposób wyrażają swój czas, z drugiej, wprowadzają w krąg zagadnień egzystencjalnych, takich, jak: pytanie o sens istnienia, sens cierpienia i ofiary, przemijanie, istota duchowości, wysiłek na rzecz godniejszego bytowania na ziemi itp.

Jako że większość tekstów powstała w latach 80. XX wieku, poeta, wnikliwy obserwator wydarzeń, nie mógł nie odnotować ani zawrotnego tempa przeobrażeń politycznych (Reanimacja), ani nie zawsze pozytywnych ich skutków (Monolog filozoficzny). Przytoczmy reprezentatywny pod tym względem wiersz Kikuty:

Jak na wileńskiego poetę przystało, nurtuje Zbigniewa Maciejewskiego również kondycja Polaków na Litwie, temat, ujmowany raczej bez patosu, zdominowany przez charakterystyczny dla twórcy ironiczno-żartobliwy pryzmat widzenia.

Motywy, pojawiające się w takich tekstach, jak Pieśń kresowa czy Ja jestem Polak, są zbieżne w niektórych aspektach z tematyką, do której nas przyzwyczaili już Aleksander Śnieżko i inni poeci wileńscy. Zdarzają się również „poważne” wiersze o tematyce patriotycznej, pisane bardziej uniwersalnym, z lekka metaforyzowanym językiem, jak chociażby podnoszący na duchu Hymn drzewa żywego:

Jeżeli dla Śnieżki, autora Ballad i pieśni ziemi wileńskiej, tematyka lokalna stanowi żywioł dominujący, to dla Zbigniewa Maciejewskiego jest to zaledwie jeden, wcale nie najważniejszy nurt jego twórczości. W dodatku, jest to motyw, który ostatnio coraz bardziej się wycisza. Śledzenie za ewolucją jego poezji lat 90. XX w. prowadzi do wniosku, że kreowanie rzeczywistości zanurzonej w historii czy w kolorycie regionalnym zaczyna raczej zanikać na rzecz problematyki egzystencjalnej, graniczącej nierzadko z metafizyczną.

Zresztą, już w pierwszych tomikach oceniający współczesność poeta wyciągał z niej najczęściej bardziej uniwersalne wnioski. Potrafił, na przykład, jeszcze coś dopowiedzieć do szekspirowskiego motywu świat – teatr, ludzie – artyści, twórczo rozwijanego także przez Alicję Rybałko. Wzmianka o autorce Listów z Arki Noego jest tu nieprzypadkowa, gdyż uwzględniając również całokształt poezji Zbigniewa Maciejewskiego, można dostrzec jeszcze wiele cech, łączących go z dorobkiem Alicji Rybałko: głębokie penetrowanie problematyki egzystencjalnej, autotematyzm, ironiczno-żartobliwy dystans wobec rzeczywistości przedstawionej, oszczędność słowa, stosowanie oryginalnej, opartej o ambitne źródła kulturowe metaforyki (Biblia, antyk grecko-rzymski, literatura polska i powszechna, świat muzyki) itp.

Poeta jest często wyrazicielem głębokiego niepokoju moralnego. Jest to jakby niepokój wszechczasów, w którym rozpoznajemy zarazem dotkliwe bolączki naszej współczesności, jak chociażby w wierszu Ilu nas jest:

od przestrachu do agresji

Poezję Maciejewskiego cechuje dążenie do skrótu myślowego i formalnego, niektóre jego teksty zbliżają się do gatunku haiku, preferowanego także przez współczesnego, nie mającego czasu na zgłębianie zawiłych poematów, odbiorcę. Przytoczmy dla przykładu Nie sądź, jeden z tych najbardziej lakonicznych, ale jakże pojemnych myślowo tekstów:

Wśród doświadczeń egzystencjalnych poecie, jak się wydaje, szczególnie są bliskie motywy cierpienia, przemijania, refleksje o śmierci:

Przeświadczenie o nieprzemijalności smutku, bólu, choroby, przywoływane bardziej bezpośrednio bądź przy pomocy symboliki „ciernia”, „krzyża”, kieruje myśli ku sprawom ostatecznym, metafizycznym, ku Bogu. Jedynie obranie tej drogi, tej perspektywy niesie największą nadzieję, zapewnia nieśmiertelność. Paradoksalnie, to, co bolesne, co jest odtrącane bądź, jeżeli odrzucić się nie da, bywa traktowane jako zło konieczne, może okazać się w przyszłości czymś najbardziej płodnym i życiodajnym. Te i inne refleksje wywołuje znowu dość przecież lakoniczny wiersz Cierń:

Refleksje, które wywołuje wyżej cytowany tekst, można pogłębić i uzupełnić podczas lektury kolejnego wiersza, jakim jest nie zawsze i nie wszędzie dzisiaj modna, ale jakże perspektywiczna i nieunikniona Symbioza:

Pragnienie Boga, Najwyższego Sensu niekoniecznie ma oznaczać ruch wertykalny, klasyczne dążenie ku górze, ku niebu, gdyż, jak niejednokrotnie słusznie przypomina poeta, najważniejsze, żeby Bóg, żeby sumienie, żeby to, co najgłębsze i najistotniejsze, było w nas samych, w naszych sercach i duszach, żebyśmy nie ustawali w przywoływaniu tego, co najlepsze, żebyśmy autentycznie pogłębiali w sobie wiarę, nadzieję i miłość, żeby nieodzowne cnoty ewangeliczne nie były czymś znanym tylko ze słyszenia, lecz miały także swój bezinteresowny wymiar praktyczny. Wsłuchajmy się w niezwykle istotny pod tym względem wiersz-modlitwę Rozważania nad „Ojcze nasz”:

Po odbyciu tej długiej drogi w poszukiwaniu wartości trzeba nadal zabiegać o to, żeby z niej nie zboczyć. Kiedy możemy już powiedzieć słowami poety, że Bóg jest w nas, droga nie staje się łatwiejsza, gdyż musimy ją rozszerzać, udoskonalać, nie możemy zaprzepaścić otworzonej przed nami perspektywy:

Bóg jest także w poecie, bo i o taką interpretację można się pokusić, czytając wiersze Po długiej wewnętrznej debacie, Lulaj go matulu, w których doszło do efektownego zharmonizowania motywów biblijnych z autotematycznymi.

Zbigniew Maciejewski to jeden z tych, nielicznych już dzisiaj twórców, którzy wierzą jeszcze w sens poezji. To wielbiciel dobrego, moralnego, oryginalnego słowa, z bólem dzierżący

gasnący promyk nadziei,

stawiający nieraz przed poezją maksymalistyczne zadania, nie unikający terminowania w wielkiej szkole poetyckiej, świadomie nawiązujący dialog z poetami XX wieku: Herbertem, Stachurą i in.

Nawet nawiązywanie do bardziej znanych poetyk (subtelne elementy turpistyczne czy lingwistyczne) zostawia tu miejsce na własną inwencję twórczą, nie gasi iskier oryginalności w poezji autora Siewcy.

Nie gasną one również w tych wierszach, w których poeta (może po zmęczeniu refleksją egzystencjalno-intelektualną) jakby szuka „wytchnienia” w malowaniu uroków zmieniającej się razem z porami roku natury. Szuka „niby” relaksu, gdyż nawet tego rodzaju liryka daje pożywkę dla głębszych medytacji:

Miejmy nadzieję, że ta skromna prezentacja poezji Zbigniewa Maciejewskiego, która nie zawsze może otwiera drzwi właściwym kluczem, daje jakieś pojęcie o wrażliwości jego pióra, zaś cytowane w artykule wiersze świetnie uzasadniają wybór tytułu do ostatniego zbiorku, przekonują, że zaiste mamy do czynienia z prawdziwym Siewcą, siewcą o pokroju ewangelicznym:

Dlatego też martwi nieco Odlot Pegaza, mini-tekst, zamykający nazwany zbiorek, sprowadzający się właściwie do jednego wersu, informującego o tym, że Pegaz odlatując nawet kopnąć nie raczył. Miejmy jednak nadzieję, że jest to raczej charakterystyczna dla literatury fikcja, autoironia, że Pegaz naprawi swój błąd, a obecna i przyszła poezja Zbigniewa Maciejewskiego pozyska również odpowiedniego, wnikliwego i wrażliwego odbiorcę, o którym myśląc Siewca nie zaniecha swojego niełatwego, ale jakże pięknego wysiłku.