Dwa polskie zespoły teatralne w Wilnie obchodzą w br. znamienne jubileusze: Polskie Studio Teatralne pod kierunkiem Lilii Kiejzik (50) i Teatr Polski pod kierunkiem Ireny Litwinowicz (45). Zacznijmy relację od młodszego Jubilata.

Tradycyjnie, okazjonalny maraton – prezentacja dorobku artystycznego pod postacią wznowionych przedstawień rozpoczął się już w styczniu br. na deskach Domu Kultury Polskiej („Zagłoba swatem” Henryka Sienkiewicza w realizacji Ireny Rymowicz (reżyseria) i Vytautasa Kalinauskasa (oprawa plastyczna); premiera spektaklu odbyła się w 1977). Spektakl po części w nowej obsadzie, ale też z udziałem aktorów „z tamtych lat” (Mieczysław Dwilewicz jako Oliwiusz, Teresa Samsonow – Zofia, Danuta Sielicka – Marcyjanna, Danuta Sosnowska – Weronika, Renata Szymanel – Urszula, Mirosław Szejbak – Zaremba, Jerzy Łajkowski – Zagłoba, Jerzy Szymanel – Cyprian).

W lutym oglądaliśmy współczesną komedię francuską pt. „Miłość i polityka” Pierre Sauvil’a w reżyserii, scenografii i opracowaniu muzycznym Janusza Tartyłły (Polska). W rolach – dobrze znani widzowi wileńskiemu aktorzy: Jolanta Misiulyte, Rafał Piesliak, Teresa Samsonow, Jerzy Szymanel. (Premiera odbyła się w marcu 2009).

W marcu teatr przedstawił wznowienie spektaklu pt. „W wigilię cudu” Kazimiery Iłłakowiczówny w reżyserii Ireny Litwinowicz i w oprawie plastycznej Janusza Tartyłły. Wykonawcy: Mirosław Szejbak (Królewicz Kazimierz), Jerzy Szymanel (Walek), Danuta Sielicka (Walkowa), Teresa Samsonow (Olga), Dominik Pieczuro i Tomasz Romaszewski jako Klerycy. (Premiera odbyła się w 2002 w Poznaniu).

11 kwietnia teatr przedstawił komedię Aleksandra Fredry „Gwałtu, co się dzieje!” w reżyserii Ireny Litwinowicz (scenografia, kostiumy i pomysł inscenizatorski – Janusz Tartyłło). Premiera „Gwałtu...” odbyła się w 2005. Spektakl był grywany w zaprzyjaźnionych miastach Polski, prezentowany na międzynarodowych festiwalach. Po dłuższej przerwie odzyskał (wraz z wiosną 2010) nowe barwy. Obsada – średnie i młodsze pokolenie: Teresa Samsonow (Urszula), Mieczysław Dwilewicz (Tobiasz), Renata Szymanel (Barbara), Mirosław Szejbak (Kasper), Jolanta Misiulyte (Agata), Józef Brażyński (Błażej), Jolanta Grażul (Kasia), Rafał Piesliak (Doręba), Jerzy Szymanel (Makary) oraz Dariusz Piotrowicz jako Grzegotka.

W kwietniu zespół weźmie też udział w Międzynarodowym Festiwalu w Tychach (Polska), gdzie zaprezentuje „Miłość i politykę”.

W maju – 20 o godz. 12 teatr zaprasza młodocianą widownię do Domu Kultury Polskiej na bajkę „O ślicznych kwiatkach i strasznym potworze” Janusza Odrowąża. (Reżyseria – Irena Litwinowicz, scenografia – Rafał Piesliak, muzyka – Zbigniew Rymarz, choreografia – Tatiana Siedunowa, kostiumy – Lila Miłto, wokal – Bożena Ząbkiewicz). Premiera spektaklu odbyła się w 2008. Bajka (kolorowo i mrocznie, wdzięcznie i skocznie, filozoficznie i komicznie) grywana do tej pory w Wilnie i w ośrodkach kultury na Wileńszczyźnie cieszyła się dużym powodzeniem.

Tyle – w bieżącym półroczu. Lato, wakacje, ale takoż praca nad kolejnymi realizacjami, udział w zbliżających się festiwalach.

Finałowy, uroczysty akcent obchodów 45. rocznicy urodzin Teatru – w grudniu br.

Obchody 50-lecia działalności zespół zainaugurował w marcu, w Polsce, w zaprzyjaźnionej Ostródzie. Wystąpił gościnnie ze spektaklem pt. „Na wileńskiej ulicy” w reżyserii Lilii Kiejzik. Przedstawienie poetycko-muzyczne, oparte na twórczości Konstantego Ildefonsa Gałczyńskiego i Witolda Hulewicza oraz współczesnych poetów wileńskich, z przymieszką nostalgii (szlagiery z lat 30. z repertuaru Hanki Ordonówny i Janusza Popławskiego) cieszyło się szczególnym uznaniem. Premiera „Na wileńskiej ulicy” odbyła się w maju 2003 i od tamtej pory przedstawienie nie schodzi z afisza. W spektaklu udział wzięli: Agnieszka Rawdo, Marcin Zoruba, Edward Kiejzik, Agnieszka Śnieżko, Paweł Matujzo i in. Spektakl wyreżyserowała Lilija Kiejzik.

Przed występem w Ostródzie zespół złożył twórczą wizytę w Rzeszowie – na zaproszenie tamtejszego Teatru im. Wandy Siemaszkowej gościł na premierze „Pana Tadeusza”.

W Wilnie, na scenie DKP w dniu 25 marca Polskie Studio Teatralne w Wilnie zaprezentowało wznowioną „Kartotekę rozrzuconą” Tadeusza Różewicza w realizacji Lilii Kiejzik (konsultacje – Anna Dziedzic). Premiera „Kartoteki...” odbyła się w październiku 2003 w Warszawie. Po następnym spektaklu premierowym w Wilnie pisałam na łamach „Magazynu Wileńskiego”:

[...] „Kartoteka rozrzucona” na scenie wileńskiej narodziła się w Anno Domini 2003. Młodemu zespołowi, jego reżyserce Lilii Kiejzik pozostaje tylko życzyć, by spektakl ten miał długie życie, bowiem treści i sensy, jakie niesie wydają się być dobrze „obliczone” na bardzo długą przyszłość. Nie omyliłam się. Od października 2003 „Kartoteka rozrzucona” w realizacji Polskiego Studia Teatralnego w Wilnie była z powodzeniem grana w licznych miastach Polski, takoż w ramach gościnnych występów w Niemczech.

Obecnie „Kartoteka...” szczęśliwie się rozrosła o nowe nazwiska debiutantów: Justyna Ragucka (Sekretarka), Witold Łowczyk (Pan z Przedziałkiem), Mirosława Sienkiewicz (Młoda Kobieta), Wiesława Bartoszewicz (Olga), Jolanta Rusakiewicz (Wnuczka), Iwona Czerniauskiene (Pielęgniarka). Po dłuższej przerwie na scenę wrócili Jolanta Butkiewicz-Szałkowska i Paweł Klimaszewski (oboje w doskonałej aktorskiej formie).

W „Kartotece rozrzuconej” w 2010 wyróżnili się szczególnie: Edward Kiejzik (Bohater II) i Marcin Zoruba (Wrona-Mewa, Gość w Cyklistówce), ponadto – Jolanta Butkiewicz- Szałkowska (Matka, Marszałek sejmu), Agnieszka Śnieżko (Gruby), Paweł Klimaszewski (Skin, Pan Robert). Bez większych zarzutów uporały się ze swymi rolami Beata Subotowicz (Niemka) i debiutantka Wiesława Bartoszewicz (Olga). Niezbyt wdzięczne role, epizodyczne, statyczne, mieli tym razem doświadczeni wykonawcy Marek Pszczołowski (Ojciec, Bohater I, Piotr Skarga, Marszałek Piłsudski) i Grzegorz Jakowicz (Wujek). O drugoplanowych rolach pozostałych debiutantów mówić jeszcze za wcześnie. Dobre sceniczne predyspozycje wydaje się okazywać jeden z najmłodszych z tego grona Jacek Orszewski (Gość w Kapeluszu).

„Kartoteką rozrzuconą” zespół Polskiego Studia Teatralnego w Wilnie uczcił obchody Międzynarodowego Dnia Teatru – 27 marca br. grali spektakl w podwileńskich Miednikach.

W drugim dniu Świąt Wielkiej Nocy, 5 kwietnia zespół na scenie DKP w Wilnie zaprezentował satyrę obyczajową Juliusza Słowackiego „Preliminaria peregrynacji do Ziemi Świętej J.O Księcia Radziwiłła Sierotki”. Adaptacja, inscenizacja – Alwida A. Bajor, realizacja – Lilija Kiejzik. Główne role grali: Edward Kiejzik (Ks. Radziwiłł Sierotka), Marcin Zoruba (Narrator, Juliusz Słowacki). W rolach epizodycznych: Marek Pszczołowski, Grzegorz Jakowicz, Wiktor Gliński, Dorota Tryk (śpiew) i in.

20 kwietnia w DKP – „Dom na granicy” Sławomira Mrożka w reżyserii Lilii Kiejzik. Premiera „Domu na granicy” odbyła się w Wilnie 24 kwietnia 2008. Spektakl, z uwagi na dokonywane w nim różnego rodzaju wiwisekcje (raz – z „wojskiem”, za innym razem – bez), jest rzadko grywany (ostatnio był prezentowany w październiku 2009 w ramach Międzynarodowego Festiwalu w Wilnie). W obecnym przedstawieniu grają: Edward Kiejzik, Marcin Zoruba, Agata Kiruzel, Agnieszka Śnieżko, Teresa Wincełowicz, Jacek Orszewski, Lilija Kiejzik i in.

Mrożek to autor na tej scenie kultowy. Wcześniej zrealizowali „Krawca” i „Zabawę” – spektakle grane z powodzeniem na różnych scenach Polski, na Festiwalu w Rzeszowie, takoż na Ukrainie (Lwów) – w szczególności „Zabawa”. W br. obchodzimy 80. rocznicę urodzin Sławomira Mrożka, a to oznacza, że zespół Polskiego Studia Teatralnego w Wilnie letnie wakacje będzie spędzał na pracy nad którąś ze sztuk Jubilata. Natomiast w Międzynarodowym Dniu Pracy – 1 maja, zespół zamierza bawić się i zabawiać odbiorcę, oferując mu „rzecz” lekkostrawną, spektakl poetycko-muzyczny „Na wileńskiej ulicy”. Będą grali w DKP o godz. 20. Spektakl powtórzą 3 maja o godz. 18 – tym razem przy lampce wina w wileńskiej restauracji „Sakwa”.

Przedstawienie „Na wileńskiej ulicy” zostało zaproszone na Festiwal do litewskiego miasta Vabalninkas, z którym już od dawna mają nawiązane kontakty twórcze, oraz na Łotwę; będą grali w dniach 8-9 maja.

We Lwowie – Chopin. Polski Teatr Ludowy pod kierunkiem Zbigniewa Chrzanowskiego 27 marca 2010 – w Międzynarodowym Dniu Teatru – wystąpił ze spektaklem premierowym ku czci 200. rocznicy urodzin Fryderyka Franciszka Chopina: dwie jednoaktówki wierszem Mariana Hemara „Kosmopolita” i „Umowa” w adaptacji i reżyserii Zbigniewa Chrzanowskiego. Grali: Andrzej Bowszyk, Zbigniew Chrzanowski, Bogumił Kleban, Kazimierz Kosydor, Paweł Kuński, Wiktor Lafarowicz, Luba Lewak, Irena Słobodiana, Krzysztof Szymański. Kompozycja przestrzeni scenicznej – Helena Jacyno, Jadwiga Pechaty, Andrzej Bowszyk.

Wcześniej, 18 marca, odbył się Galowy Wieczór Chopinowski w Lwowskiej Operze, który reżyserował Zbigniew Chrzanowski. Na program złożyły się: w cz. I „Rozmowa z Chopinem” – wiersze Forodyńskiego, Norwida, pieśni Chopina oraz muzyka fortepianowa w wykonaniu (znanego już w Wilnie) Sergiusza Hrehoruka, z udziałem solistów baletu i śpiewaków Opery Lwowskiej. W cz. II „Chopiniany” – jednoaktowy balet w historycznej choreografii Michaiła Fokina. Koncert wypadł wspaniale, reżyser został uhonorowany słowami wysokiego uznania i piękną wiązanką kwiatów. Jest to już trzecia z rzędu – po „Mojżeszu” i „Orfeuszu...” – realizacja Zbigniewa Chrzanowskiego na scenie Lwowskiego Teatru Opery i Baletu.

Równolegle trwa intensywna praca na macierzystej scenie w Lwowskim Domu Nauczyciela. Już w najbliższym czasie zespół Polskiego Teatru Ludowego we Lwowie wystąpi gościnnie na Śląsku – na scenach teatrów w Gliwicach i Katowicach, gdzie zagrają trzy jednoaktówki Hemara: „Ostatni tren”, „Fraszkopis”, „Dawny spór” oraz komedię „Dwóch panów B.”. Po powrocie – praca nad jedną ze sztuk Sławomira Mrożka.

Jeszcze jedna dobra wieść: pięknie wydany kalendarz Polskiego Teatru Ludowego we Lwowie na bieżący 2010 rok, w którym znalazł się takoż miły epizod wileński. W kartce kalendarzowej LISTOPAD utrwalili na zdjęciu swój pobyt w naszym mieście w 2008 r. – w ramach obchodów 210. rocznicy urodzin Adama Mickiewicza, zorganizowanych przez Polskie Studio Teatralne w Wilnie. Impreza odbyła się na scenie wileńskiej „Rusdramy”.

Właśnie (dziwny zbieg okoliczności) w listopadzie br. z okazji jubileuszu 50-lecia Polskiego Studia Teatralnego w Wilnie pod kierunkiem Lilii Kiejzik. Czy i tym razem Lwów zawita do Wilna? Sfery niebiańskie wydaje się, iż tej wizycie sprzyjają...

...Listopad... „Leci liście z drzewa...”.

W czasach sowieckich na obszarze dawnego Sojuza powstały trzy polskie amatorskie zespoły teatralne. Jako pierwszy – we Lwowie (1958) założony przez Piotra Hausvatera. Parę lat później – w Wilnie zespół zorganizowany przez Janinę Strużanowską; bazował się przy Klubie Łącznościowców, następnie przy Klubie Pracowników Ochrony Zdrowia, ostatecznie wylądował w zbudowanym Domu Kultury Polskiej. W 1965 (data od pierwszego spektaklu premierowego – a były to „Damy i huzary” Aleksandra Fredry) powstał zespół przy wileńskim Pałacu Kultury Kolejarzy pod kierunkiem Ireny Rymowicz. To, że mimo różnych dziejowych zawirowań te polskie amatorskie placówki nie tylko przetrwały, ale też wspaniale się rozwinęły, wzbogaciły o nowe doświadczenia, talenty, że mogą dziś śmiało konkurować z niejedną sceną profesjonalną – stanowi niebywały fenomen w historii TEATRU.