Serdecznie i szczerze dziękuję Panu za przesłanie mi najnowszego zbiorku poetyckiego, tzn. Sonetów ostrobramskich (Zielona Góra 2010) z dołączonym do nich listem i jednocześnie bardzo przepraszam, że dopiero teraz się odzywam. Tomik dotarł do moich rąk w ostatniej dekadzie maja. W uczelni jest wówczas, o czym Pan dobrze wie, gorący okres podsumowań, finalizują się prace dyplomowe i magisterskie, więc korespondencję odłożyłam na wakacje. Jednakże ich początek przebiegał, z kolei, pod znakiem nadrabiania zaległości w pracy naukowej i nawet się nie spostrzegło, a tu już ostatnia dekada lipca!

Jeszcze raz bardzo przepraszam i zapewniam, że moje dłuższe milczenie nie oznacza ignorancji, nieakceptacji bądź czegoś podobnego.

A zatem, do meritum sprawy! Po pierwsze, cieszy mię bardzo, że nie opuszcza Pana poetycka wena, że nadal (już od ponad półwiecza) powstają wiersze, że „jeszcze ktoś tak rymy kleci”, jak wyrażał się o swojej twórczości Jarosław Iwaszkiewicz. Po drugie, dla naszego wileńskiego odbiorcy istotny jest fakt, że Pana poezję żywi do dzisiaj pamięć „małej ojczyzny”: pejzaże z Santoki, znad Żejmiany i Łokai oraz mnóstwa okolicznych miejscowości w Święciańskiem, poznani tam ludzie, pielęgnowane i przekazywane przez nich tradycje, cnoty i wartości. I wreszcie, po trzecie, co także miło odnotować, tym razem zebrał Pan w jednym tomiku wiersze, skierowane pod adresem Tej, „co w Ostrej świeci Bramie”, czyli teksty, opiewające to, co stanowi jedną z największych świętości Ziemi Wileńskiej.

Niejeden z sonetów mógłby godnie uzupełnić znaną zapewne Panu antologię Poezja ostrobramska (Białystok 2002), przygotowaną przez ks. Tadeusza Krahela.

Wiersze, składające się na Sonety ostrobramskie, kontynuują zakorzenioną w literaturze polskiej tradycję poezji maryjnej, ściślej rzecz ujmując, już po raz n-ty składają hołd Matce Bożej Ostrobramskiej. Podkreśliły to zresztą Autorki wstępu do Pana tomiku Katarzyna Węgorowska i Dorota Szagun, które napisały m. in.: „Oddany do rąk Czytelnika kolejny tomik dwudziestu dwóch sonetów autorstwa Henryka Szylkina stanowi jeszcze jedno potwierdzenie faktu, że kult Matki Bożej z Ostrej Bramy, (…) zainicjowany w czasach króla Aleksandra Jagiellończyka był/jest głęboko zakorzeniony w rodzinnej tradycji, kulturze i literaturze. To przed nią modlili się: Adam Mickiewicz, Juliusz Słowacki, Władysław Syrokomla, Stanisław Moniuszko, marszałek Józef Piłsudski, prezydent Ignacy Mościcki, papież Jan Paweł II…”.

Dodajmy, że wielu z nich nie tylko modliło się, ale układało też kolejne wersy-modlitwy, utrwalające kult Ostrobramskiej Panny, przywoływane w różnych sytuacjach i okolicznościach, jak chociażby najbardziej znane Mickiewiczowskie: Panno Święta, co Jasnej bronisz Częstochowy i w Ostrej świecisz Bramie (…).

Jako Autor omawianego zbiorku Pan więc także rozszerza grono tych, którym nie wystarcza powtarzanie utartych zwrotów, tych, którzy pragną bardziej oryginalnie, indywidualnie wyartykułować swoje wzruszenia i emocje.

Dla oddania hołdu Ostrobramskiej wybrał Pan kunsztowny gatunek sonetu, w wielu wypadkach zachowując też charakterystyczną dla niego kompozycję, kiedy to dwie pierwsze czterowersowe zwrotki zawierają jakiś opis pejzażu, osoby bądź wydarzenia, natomiast dwie następne, trzywersowe, skłaniają do refleksji, zainspirowanej przez odpowiednią część opisową albo przekształcają się w zwroty modlitewne, co mamy już w otwierającym zbiorek sonecie Słońce Ostrej Bramy:

Już wstępny sonet, jak widać, unaocznia istotną właściwość Pańskiej poezji: chęć oddania także hołdu ludziom ze stron rodzinnych. To „wierni znad Łokai” są zapewne sprawcami pięknego przyzwyczajenia: rozpoczynania każdej znaczącej pracy od westchnienia do „Miłosierdzia Pani”.

Wykreowana przez Pana Ostrobramska – to przede wszystkim Orędowniczka i Pocieszycielka prostych wiejskich ludzi, którzy są bardziej gorliwi w modlitwie, bardziej pracowici, dla których, jak w wierszu ks. Jana Twardowskiego „na wsi”, Pan Bóg jest jak Pan Bóg pewny i prawdziwy / tylko dla filozofów garbaty i krzywy.

W niejednym Pana wierszu pojawia się też zbiorowy bądź indywidualny wizerunek tych ludzi, których Pan dobrze zna, którym Pan współczuje, za których się modli. Szczególnie wzruszający jest pod tym względem sonet Prośba. Kiedy czytam ten wiersz, stają mi przed oczyma nie tylko santockie kobiety samotne i ciche. Podobne odczucie będzie miał niemal każdy, bliżej znający wieś, Czytelnik. Podzielmy się zatem z Nim tym szczerym, ciepłym tekstem:

W Sonetach ostrobramskich są czasem przeciwstawiane sobie dwie wizje Santoki: tej, przywoływanej ze wspomnień dzieciństwa i młodości, i tej, odwiedzanej „po latach”. Czas, oczywiście, robi swoje. Starzeją i odchodzą ludzie. Pustoszeją domy. Zmieniają swój wygląd nawet krajobrazy. I znowu, czytając wiersz Po latach, ukazujący dzisiejsze oblicze Pana rodzinnej Santoki, nie sposób nie myśleć o swojej wsi, o innych znanych z autopsji wioskach. Ukazuje Pan przecież obraz typowy dla współczesnej czy to podświęciańskiej, czy podwileńskiej prowincji. Starsi ludzie albo już nie żyją, albo odpracowali swoje. Potomkowie zaś szukają najczęściej chleba w mieście bądź nawet za granicą. Posmutniała nie tylko Santoka:

Ci natomiast, którzy zostali i zakotwiczyli się jakoś na wsi, mają już inną mentalność, są bardziej praktyczni, żyją często jednym, głównie ziemskim, wymiarem. Nie ujdzie to uwagi Ostrobramskiej, która, jak wynika z Pańskich wierszy, nie tylko czuwa w Kaplicy, ale nierzadko przechadza się po wsiach i zaściankach jak zwykła kobieta, jedna spośród nas, zasmucona i zatroskana, gdyż nasze zachowanie nie licuje dość często z postawą dzieci Bożych. Jakże ma być radosna i pogodna Matka Boska Miłosierdzia, która ogląda takie oto obrazki:

Chciałabym jeszcze dodać, że odnotowane w Pana wierszu odstępstwo od tradycji dziadów – to jeszcze drobnostka (ludzie po swojemu rozłożyli priorytety, ale przynajmniej zajmują się pracą budującą!) w porównaniu z tym, jakie to jeszcze obrazki mogą rzucić się w oczy wędrującej Matce Boskiej. Uszanujmy Ją jednak, uszanujmy czas wakacyjny i nie nazywajmy po imieniu naprawdę karygodnych zajęć i postaw, które prowadzą już tylko do pogłębiania ruiny.

Nie napawające optymizmem obrazki, zaobserwowane czy to w stronach rodzinnych, czy na szerszych gościńcach Europy wylewają się czasem aż w Skargę, co jest w pełni zrozumiałe, bo Pan hołduje dawnym wartościom, które dzisiaj stają się niemodne. Trudno mi także nie podzielać zawartego w Pana wierszach niepokoju moralnego. Czasem wyraża Pan ów niepokój w sposób zaiste symboliczny (Burza).

Smutek pogłębia dzisiaj także świadomość tego, że Ziemia Wileńska zna przecież inne czyny i zachowania ludzkie. W poszczególnych sonetach przypomina Pan sylwetki ludzi, którzy walczyli i oddawali życie w obronie Ojczyzny, czego świadectwem jest wskrzeszający epizody operacji „Ostra Brama” Ostatni bój, poświęcony „Pamięci Józefa Basanowicza”. Sonet zaś Pamięci Piotra Szczemirskiego, kierownika szkoły w Kołtynianach, działacza społecznego, jest przypomnieniem ofiary, złożonej w Ponarach, także przez innych rodaków.

Chociaż, mieszkając w Zielonej Górze, jest Pan oddalony przestrzennie od Wilna i Santoki, wiersze wskazują na to, że śledzi Pan za ważniejszymi wydarzeniami, za losami i poczynaniami ludzi tutejszych bądź stąd się wywodzących (Papieski różaniec, dedykowany „Jego Eminencji Kardynałowi Henrykowi Gulbinowiczowi”, Rossa, sonet, poświęcony pamięci Jerzego Surwiły, Modlitwa o zgodę polsko-litewską i in.).

Jeżeli zaś chodzi o całokształt zbiorku, zdecydowanie przeważają u Pana, zabarwione nostalgiczną nutą, obrazy przeszłości. Często są to niemal obrazy w sensie dosłownym, łatwe do wyobrażenia, bo jak tu potraktować inaczej cieszący oko sonet Moje kwiaty:

Uzupełnieniem powyższego sonetu jest w pewnym sensie Nadłokajski kwietnik, w którym (…) Ostrobramską w zielonej przestrzeni / spotkają te kwiaty, które kwitną w maju.

Skoro wyeksponowaliśmy wiersze, jakby utkane z kwiecistych kobierców, nie sposób też ominąć Pogulbińskich lilii. Pogulbino, jak informuje Pan w niezwykle pożytecznych dla zbiorku Przypisach, to „nie istniejący już folwark pięciu braci Jusisów, położony na dawnych posiadłościach magnata Hanzena. (…) Dziś istnieją tu tylko ślady gospodarskich budowli i piękne, usłane liliami jezioro”. Jak wynika ze składającego się na wiersz opisu, jest ono chyba najwspanialszą pozostałością po dawnej świetności folwarku:

I właśnie teraz, kiedy nie zawsze już pan Bóg pozwala przybyć do Wilna, przysyła Pan Matce Ostrobramskiej swego „serca kwiaty”. Kwitną one nie od dzisiaj. Wśród licznych Pana książek znajdujemy też W stronę Ostrej Bramy (1992). Sporadycznie wiersze ostrobramskie pojawiały się, m. in., w takich znanych mi zielonogórskich tomikach Pana, jak Gdzie sen nawet boli…(1994), Sonety i pieśni (2004), Powroty krajobrazów (2005) i in.

Ostrobramska docenia też zapewne fakt, że już od dłuższego czasu propaguje Pan współczesną polską literaturę na Litwie, wydając antologie i zbiorki autorskie, przygotowując i wznawiając (przy współpracy z Dorotą Szagun) Bibliografię polskich współczesnych pisarzy Wileńszczyzny „Polskie pióra znad Wilii” i in.

Oddalenie od Wilna, od rodzinnej Santoki nie przeszkadza Panu ani w składaniu hołdu Ostrobramskiej, ani we wspieraniu swoich rodaków. I, mimo wszystko, bywa czasem smutno. Ale i wtedy, kiedy być może zawiodą ludzie, dla których się pracuje, kiedy nie spełnia się pragnienie częstego odwiedzania Wilna, na pomoc, co potwierdza też wiersz Do Żejmiany, przychodzi modlitwa do Matki Miłosierdzia, która zobaczy i usłyszy swoje dzieci, gdziekolwiek by się znajdowały:

Dziękuję serdecznie, w imieniu własnym i wielu podobnie myślących wilnian, za takie wiersze, za zawarte w nich obrazy, refleksje i modlitwy. Niejeden wileński odbiorca, schylając głowę przed Ostrobramską, westchnie, miejmy nadzieję, także za Pana zdrowie, za to, żeby Pańskie myśli, które (…) wciąż biegną do strony rodzinnej, nadal układały się w sonety, psalmy, pieśni bądź inne gatunki poetyckie czy prozatorskie.

Kończąc, jeszcze raz dziękuję za Sonety ostrobramskie, za to, że wzbogaciły one i uduchowiły moje wakacyjne lektury. Serdecznie pozdrawiam z miasta Tej, „co w Ostrej świeci Bramie”.

Z szacunkiem i wdzięcznością